Изображение чехов, словаков, Чехословакии и Словакии в польской историографии, школьных программах и учебниках после 1919 г.

  • Михаил Ярнецкий Познаньский университет им. Адама Мицкевича, ул. Венявского, 1, 61-712, г. Познань

Аннотация

Исследуется проблема формирования и эволюции образа Чехии, Словакии и Чехословакии в польской историографии и школьных учебниках, изданных после 1919 г. Отмечено, что на содержание этого образа оказал значительное влияние так называемый тешинский вопрос в отношениях между Чехословакией и Польшей, а также украинский ирредентизм. Указано, что наиболее ярко и заметно эта проблема визуализировалась в этнических стереотипах и оставила заметный след в польской историографии. Утверждается, что Чехословакия в исторической литературе разделялась противоречивыми характеристиками с негативными коннотациями, что было обусловлено захватом Чехословакией Тешинской области в ходе советско-польской войны. Сделан вывод о том, что образ словаков в польской историографии был более позитивен из-за доминирования в Словакии католицизма, а также преуменьшения их роли в Чехословакии, однако в связи с нападением Словакии на Польшу на стороне Третьего рейха он подавался в более негативном свете. Показано, что после войны изображение Чехословакии эволюционировало: в период социализма польская историография подвергалась сильной цензуре, поэтому образы Чехословакии, чехов и словаков были искажены; после 1989 г. была возобновлена возможность свободных исследований и критических оценок; польские историки стремились избегать радикальных оценок и стереотипов, поэтому образы чехов и словаков в школьных программах и школьных учебниках были смягчены и стали реже упоминаться. Отмечено, что среди известных чехов в программах назывались Ян Гус, Томаш Масарик, Вацлав Гавел, иногда Антонин Дубчек, а противоречия межвоенного периода были переведены в практическую плоскость.

Биография автора

Михаил Ярнецкий, Познаньский университет им. Адама Мицкевича, ул. Венявского, 1, 61-712, г. Познань

доктор исторических наук, профессор; руководитель отдела по охране культурного наследия и межкультурной коммуникации факультета педагогики и изобразительных искусств в г. Калише

Литература

  1. Kasprzak S. Stosunek Czech do Polski. Warszawa, 1936 (in Pol.).
  2. Bader K. Stosunki polsko-czeskie. Warszawa, 1938 (in Pol.).
  3. Valenta J. Česko-polské vztahy v letech 1918–1920 a Tešínské Slezsko. Ostrava, 1961 (in Czech).
  4. Wandycz P. France and her Eastern Allies 1918–1925. French-Czechoslovak-Polisch relations from the Peace Conference to Locarno. Minneapolis, 1962.
  5. Kozeński J. Czechosłowacja w polskiej polityce zagranicznej w latach 1932–1938. Poznań, 1964 (in Pol.).
  6. Szklarska-Lohmannowa A. Polsko-czechosłowackie stosunki dyplomatyczne w latach 1918–1925. Wrocław ; Warszawa ; Kraków, 1967 (in Pol.).
  7. Pułaski M. Stosunki dyplomatyczne polsko-czechosłowacko-niemieckie od roku 1933 do wiosny 1938. Poznań, 1967 (in Pol.).
  8. Lewandowski K. Stosunki polsko-czechosłowackie w latach 1918–1939. Przyjaźnie i antagonizmy. Stosunki Polski z państwami sąsiednimi w latach 1918–1939. Wrocław, 1977. P. 217–262 (in Pol.).
  9. Historia dyplomacji polskiej. Vol. 4. Lata 1918–1939. Warszawa, 1995 (in Pol.).
  10. Kamiński M. K., Zacharias M. W cieniu zagrożenia. Polityka zagraniczna Rzeczypospolitej Polskiej 1918–1939. Warszawa, 1998 (in Pol.).
  11. Walczak H. Stanowisko polskich ugrupowań politycznych wobec Czechosłowacji w latach 1918–1925. Szczecin, 1999 (in Pol.).
  12. Kamiński M. K. Konflikt polsko-czeski 1918–1921. Warszawa, 2001 (in Pol.).
  13. Gruchała J. Czeskie środowiska polityczne wobec spraw polskich 1920–1938. Katowice, 2002 (in Pol.).
  14. Szczepańska A. Czechosłowacja w polskiej polityce zagranicznej w latach 1918–1933. Szczecin, 2004 (in Pol.).
  15. Kołakowski P. Między Warszawą a Pragą. Polsko-czechosłowackie stosunki wojskowo-polityczne 1918–1939. Warszawa, 2007 (in Pol.).
  16. Jarnecki M. Irredenta ukraińska w relacjach polsko-czechosłowackich w latach 1918–1939. Kalisz-Poznań, 2009 (in Pol.).
  17. Orlof E. Polska działalność polityczno-dyplomatyczna, kulturalna w Słowacji w latach 1919–1937. Kraków, 1984 (in Pol.).
  18. Orlof E. Orawa i Spisz w latach 1918–1920. Szczawnica, 1990 (in Pol.).
  19. Tetmajer W. Istota sporu polsko-czeskiego. Kraków, 1919 (in Pol.).
  20. Łukasiewicz J. Stosunek do Czechosłowacji w polskiej polityce zagranicznej. Warszawa, 1924 (in Pol.).
  21. Próchnik A. Pierwsze piętnastolecie Polski niepodległej. Warszawa, 1933 (in Pol.).
  22. Arch. Prezidenta Repub., D. 9163/20 Polsko 1919–1920, inv. Č. D. 120/20/28, 9.02.1920 ; D. 1201/20/153, 28.02.1920 (in Czech).
  23. Arch. Ministerstva Zahr. Veci. Telegramy Odeslané, 5.03.1920 ; Politické Zpravy, Varšava, 21.03.1920, 1.06.1920 (in Czech).
  24. Maternicki J. Polska dydaktyka historii: 1918–1939 : materiały i komentarze. Warszawa, 1978 (in Pol.).
  25. Arch. Akt Nowych, Poselstwo Praga. Sygn. 456. Teczka 24. Raport analityczny z 14.03.1935 (in Pol.).
  26. Cichocka Z. Kolonie czeskie na Wołyniu. Warszawa, 1928 (in Pol.).
  27. Cichocka-Petrażycka Z. Kolonie niemieckie i czeskie na Wołyniu. Rocz. Ziem Wschod. 1939. Vol. 5. P. 58 (in Pol.).
  28. Batowski H. Zarys dziejów Słowacji (1918–1937). Kraków, 1938 (in Pol.).
  29. Jakubski Z., Niepokólczycki K. Słowacy i Czesi. Zarys stosunków. Warszawa, 1937 (in Pol.).
  30. Cat-Mackiewicz S. Historia Polski od 11.11.1918 r. do 17.09.1939. Londyn, 1985 (in Pol.).
  31. Kozeński J. Próby zbliżenia polsko-czechosłowackiego w latach 1926–1931. Przegląd Zachodni. 1964. Vol. XX, part 2. P. 310–327 (in Pol.).
  32. Bułhak H. Z dziejów stosunków wojskowych polsko-czechosłowackich w latach 1921–1927. Studia z dziejów ZSRR i Europy Środkowej. 1969. Vol. 5. P. 115–144 (in Pol.).
  33. Bułhak H. Z dziejów stosunków wojskowych polsko-czechosłowackich w latach 1927–1936. Studia z dziejów ZSRR i Europy Środkowej. 1974. Vol. 11. P. 97–146 (in Pol.).
  34. Bułhak H. Czechosłowackie próby wznowienia rozmów na temat sojuszu wojskowego z Polską (1937–1938). Studia z dziejów ZSRR i Europy Środkowej. 1976. Vol. 12. P. 203–210 (in Pol.).
  35. Lewandowski K. Sprawa ukraińska w polityce zagranicznej Czechosłowacji w latach 1918–1932. Wrocław, 1974 (in Pol.).
  36. Lewandowski K. W kręgu problematyki stosunków polsko-czechosłowacko-ukraińsko-polskich 1918–1922. Z dziejów stosunków polsko-radzieckich. 1970. Vol. 3. P. 183–195 (in Pol.).
  37. Wandycz P. P. Trzy próby poprawy stosunków polsko-czechosłowackich 1921–1926–1933. In: Z dziejów polityki i dyplomacji polskiej : studia poświęcone pamięci Edwarda Raczyńskiego Prezydenta RP na wychodźstwie. Warszawa, 1994. P. 223–235 (in Pol.).
  38. Wandycz P. P. Erazm Piltz a koncepcja polityki środkowoeuropejskiej. In: Międzymorze. Polska i kraje Europy Środkowo- Wschodniej XIX–XX w. : studia ofiarowane P. Łossowskiemu w 70-tą rocznicę urodzin. Warszawa, 1995. P. 215–254 (in Pol.).
  39. Pobóg-Malinowski W. Najnowsza historia polityczna Polski : in 3 vol. Vol. 2. Lata 1914–1939. Opole, 1961 (in Pol.).
  40. Kamiński M. K. Edvard Beneš kontra gen. Władysław Sikorski: polityka władz czechosłowackich na emigracji wobec rządu polskiego na uchodźstwie 1939–1943. Warszawa, 2005 (in Pol.).
  41. Edvard Beneš a střední Evropa : sborník přednášek a statí. Praha, 1994 (in Pol.).
  42. Kaminski M. K., Zacharias M. Polityka zagraniczna Rzeczypospolitej Polskiej 1918–1939. Warszawa, 1998 (in Pol.).
  43. Kamiński M. K. Polsko-czechosłowackie stosunki polityczne: 1945–1948. Warszawa, 1990 (in Pol.).
  44. Polska i Czechosłowacja w polityce Stanów Zjednoczonych i Wielkiej Brytanii: 1945–1948. Warszawa, 1991 (in Pol.).
  45. Nowinowski S. M. Polsko-czechosłowackie stosunki dyplomatyczne podczas wojny 1920 r. Acta Universitas Lodziensis. Folia Historica. 1998. No. 62, issue 2. P. 57–74 (in Pol.).
  46. Nowinowski S. M. Liga Narodów w polityce zagranicznej E. Beneša (1919–1925). Acta Universitas Lodziensis. Folia Historica. 1995. No. 53. P. 77–92 (in Pol.).
  47. Nowinowski S. M. Inauguracja misji poselskiej Václava Girsy w Warszawie. In: Studia z dziejów Polski i Europy w XIX i XX w. Gorzów, 2004. P. 385–398 (in Pol.).
  48. Nowinowski S. M. Ministerium Augusta Zaleskiego (1926–1932) w ocenie dyplomacji ČSR. Dzieje Najnowsze. 2004. Vol. XXXVI, No. 2. P. 49–72 (in Pol.).
  49. Nowinowski S. M. Konstatacje i nadzieje. Dyplomacja czechosłowacka wobec kwestii bezpieczeństwa zbiorowego w Europie. Toruń, 2005 (in Pol.).
  50. Deszczyński M. Ostatni egzamin. Wojsko polskie wobec kryzysu czechosłowackiego 1938–1939. Warszawa, 2003 (in Pol.).
  51. Tomaszewski J. Czechosłowacja. Warszawa, 1997 (in Pol.).
  52. Tomaszewski J. Polska wobec Czechosłowacji w 1938 r. Katowice, 1996 (in Pol.).
  53. Tomaszewski J. Czechosłowacka propaganda plebiscytowa na Spiszu i Orawie (1919–1920). Katowice, 1995 (in Pol.).
  54. Tomaszewski J. Czeska oświata na Wołyniu przed rokiem 1939. Katowice, 1995 (in Pol.).
  55. Gruchała J. Czeska opinia publiczna wobec wojny polsko-sowieckiej (1919–1920). Studia z dziejów Rosji i Europy Środkowej. Warszawa, 1997. Vol. 32 (in Pol.).
  56. Gruchała J. Czeskie stronnictwa polityczne wobec konfliktu cieszyńskiego (1918–1920). Śląski Kwartalnik Historyczny Sobótka. 1996. No. 4 (in Pol.).
  57. Gruchała J. Wschodnia polityka Polski w opinii czeskich środowisk politycznych (1918–1938). In: Od poznania do zrozumienia. Polacy, Czesi, Słowacy w XX wieku. Rzeszów, 1999. P. 35–51 (in Pol.).
  58. Gruchała J. Czeskie środowiska polityczne wobec spraw polskich 1920–1938. Katowice, 2002 (in Pol.).
  59. Tomasz G. Masaryk. Wrocław, 1996 (in Pol.).
  60. Tarajło-Lipowska Z. Męczennik czeskiej prawdy. Karel Havliček-Borovský. Wrocław, 2000 (in Pol.).
  61. Orlof E. Dyplomacja polska wobec sprawy słowackiej w latach 1938–1939. Kraków, 1980 (in Pol.).
  62. Od poznania do zrozumienia. Polacy, Czesi, Słowacy w XX w. Rzeszów, 1999 (in Pol.).
  63. Stosunki polsko-czesko-słowackie w latach 1918–1945. Rzeszów, 1992 (in Pol.).
  64. Karol Sidor i jego polonofilstwo. In: Od poznania do zrozumienia. Polacy, Czesi, Słowacy w XX wieku. Rzeszów, 1999. P. 101–108 (in Pol.).
  65. Stosunek Polski do Słowacji w latach 1918–1920. In: Odrodzona Polska wśród sąsiadów 1918–1921. Warszawa, 1999. P. 134 –143 (in Pol.).
  66. Stosunki polsko-słowackie w historiografii polskiej po II wojnie światowej. Zeszyty Naukowe WSP w Rzeszowie. 1999. Vol. 36 : Historia, issue 8. P. 171–184 (in Pol.).
  67. Stosunki polsko-czesko-słowackie w latach 1918–1939. Rzeszów, 1994 (in Pol.).
  68. Dąbrowski D. Rzeczypospolita wobec kwestii Rusi Zakarpackiej (Podkarpackiej) 1938–1939. Toruń, 2007 (in Pol.).
  69. Semkowicz W. Słowacja i Słowacy. Kraków, 1938 (in Pol.).
  70. Kościelak L. Historia Słowacji. Wrocław, 2010 (in Pol.).
  71. Jarnecki M. Agatona Gillera odkrywanie i opisanie Słowaków. Słowacy – historia i kultura : sesja naukowa Szreniawa (Szreniawa, 12 czerwca, 2015). Szreniawa, 2015. P. 47–56 (in Pol.).
  72. Jarnecki M. Polsko-słowacki konflikt graniczny lat 1938–1939. Słowacy – historia i kultura : sesja naukowa Szreniawa (Szreniawa, 12 czerwca, 2015). Szreniawa, 2015. P. 81–91 (in Pol.).
  73. Orlof E. Udział Słowaków w Powstaniu Warszawskim. Dzieje Najnowsze. 2009. No. 1. R. 243–248 (in Pol.).
  74. Orlof E. Polak, Słowak czy tutejszy? Niektóre problemy pogranicza polsko-słowackiego po I i po II wojnie światowej. In: Stereotypy narodowościowe na pograniczu. Rzeszów, 2002. P. 152–161 (in Pol.).
  75. Smolińska T. Stereotypy Słowaków w kulturze polskiej. Słowacy – historia i kultura : sesja naukowa Szreniawa (Szreniawa, 12 czerwca, 2015). Szreniawa, 2015. P. 61–78 (in Pol.).
  76. Radziwiłł A., Roszkowski W. Historia dla maturzysty. Wiek XIX. Warszawa, 2005 (in Pol.).
  77. Radziwiłł A., Roszkowski W. Historia dla maturzysty. Wiek XX. Warszawa, 2005 (in Pol.).
  78. Manikowska H. Historia dla maturzysty. Średniowiecze. Warszawa, 2005 (in Pol.).
  79. Czubaty J. Historia dla maturzysty. Nowożytność. Warszawa, 2005 (in Pol.).
  80. Śniegocki R. Historia. Burzliwy wiek XX. Warszawa, 2006 (in Pol.).
  81. Burda B., Halczak B., Józefiak R., Szymczak M., Roszak A. Historia 2. Nowożytność. Warszawa, 2006 (in Pol.).
  82. Burda B., Halczak B., Józefiak R., et al. Historia 3. Historia najnowsza. Warszawa, 2005 (in Pol.).
  83. Cegielski T., Kurkowska M. Człowiek i historia. Czasy nowożytne do 1815 r. Warszawa, 2004 (in Pol.).
  84. Kochanowski A., Matusik P. Człowiek i historia. Czasy nowe i najnowsze. Warszawa, 2004 (in Pol.).
  85. Popiopłek B. Ludzie i epoki. Klasa II. Kraków, 2006 (in Pol.).
  86. Szymanowski G., Trojański P. Ludzie i epoki. Klasa III. Kraków, 2006 (in Pol.).
  87. Mazan L. Wy mnie jeszcze nie znacie: prawie wszystko o Szwejku. Warszawa, 1992 (in Pol.).
  88. Mazan L. Polska Praga czyli dlaczego Matejko lubił knedle. Kraków, 2007 (in Pol.).
Опубликован
2017-03-30
Ключевые слова: Польша, Чехословакия, словаки, тешинский вопрос, школьные учебники и школьные программы, историография, стереотипы
Как цитировать
Ярнецкий М. Изображение чехов, словаков, Чехословакии и Словакии в польской историографии, школьных программах и учебниках после 1919 г. // Журнал Белорусского государственного университета. История. 2017. 1. СС. 89-96.
Выпуск
№ 1 (2017): Журнал Белорусского государственного университета. История
Раздел
Историография

Copyright (c) 2017 Журнал Белорусского государственного университета. История

Лицензия Creative Commons

Это произведение доступно по лицензии Creative Commons «Attribution-NonCommercial» («Атрибуция — Некоммерческое использование») 4.0 Всемирная.

Авторы, публикующиеся в данном журнале, соглашаются со следующим:

  1. Авторы сохраняют за собой авторские права на работу и предоставляют журналу право первой публикации работы на условиях лицензии Creative Commons Attribution-NonCommercial. 4.0 International (CC BY-NC 4.0).
  2. Авторы сохраняют право заключать отдельные контрактные договоренности, касающиеся неэксклюзивного распространения версии работы в опубликованном здесь виде (например, размещение ее в институтском хранилище, публикацию в книге) со ссылкой на ее оригинальную публикацию в этом журнале.
  3. Авторы имеют право размещать их работу в интернете (например, в институтском хранилище или на персональном сайте) до и во время процесса рассмотрения ее данным журналом, так как это может привести к продуктивному обсуждению и большему количеству ссылок на данную работу. (См. The Effect of Open Access).