Партыкулярызм vs уніфікацыя: распрацоўка і прыняцце Cтатута Вялікага Княства Літоўскага 1588 г.

  • Уладзімір Аляксеевіч Падалінскі Беларускі дзяржаўны ўніверсітэт, пр. Незалежнасці, 4, 220030, г. Мінск, Беларусь

Анатацыя

Даследуецца праблема суіснавання партыкулярных і ўніфікатарскіх тэндэнцый у сацыяльна-палітычным жыцці Рэчы Паспалітай XVI ст. На прыкладзе падрыхтоўкі Трэцяга статута Вялікага Княства Літоўскага паказаны спробы велікакняжацкага палітычнага народа захаваць сваю ўласную сістэму права, адлюстравана імкненне кароннай шляхты да ўніфікацыі права двух суб’ектаў Рэчы Паспалітай. Прапануецца аўтарская канцэпцыя працэсу распрацоўкі і прыняцця Статута Вялікага Княства Літоўскага 1588 г. Прыводзяцца новыя звесткі, якія дазваляюць перагледзець некаторыя традыцыйныя палажэнні, замацаваныя ў гістарыяграфіі праблемы. Вынікі праведзенага даследавання з’яўляюцца важнымі для комплекснага вывучэння палітычнай гісторыі Рэчы Паспалітай, у прыватнасці яе дзяржаўнага і прававога ладу, парламенцкай сістэмы, адносін паміж Вялікім Княствам Літоўскім і Каронай Польскай.

Біяграфія аўтара

Уладзімір Аляксеевіч Падалінскі, Беларускі дзяржаўны ўніверсітэт, пр. Незалежнасці, 4, 220030, г. Мінск, Беларусь

кандыдат гістарычных навук, дацэнт; загадчык кафедры гісторыі Беларусі старажытнага часу і сярэдніх вякоў гістарычнага факультэта

Літаратура

  1. Grodziski S., Dwornicka I. Uruszczak W. (eds). Volumina Constitutionum. T. II (1550–1609), vol. 1 (1550–1585). Warszawa : Wydaw. Sejm., 2005 (in Pol., in Lat.).
  2. Padalinski U. The Nobility Struggle for the GDL Sovereignty after the Union of Lublin of 1569. Belarus. gistar. chasopis [Belarus. Hist. J.]. 2016. No. 7. P. 23–28 (in Belarus.).
  3. Ambroziak T. The Necessity to Reexamine the Question of Lithuanian Particularism during the Reign of Sigismund III and Władysław IV. Zap. Hist. T. 79. 2014, zesz. 4. S. 89–109.
  4. Błaszczyk G. Rzeczpospolita w latach 1569–1795: węzłowe probłemy stosunków polsko-litewskich. Zap. Hist. 1998. T. 63, zesz. 1. S. 59–80 (in Pol.).
  5. Godek S. Elementy prawa rzymskiego w III Statucie litewskim (1588). Warszawa : Oficyna Naukowa, 2004 (in Pol.).
  6. Lappo I. Velikoe knyazhestvo Litovskoe za vremya ot zaklyucheniya Lyublinskoi unii do smerti Stefana Batoriya (1569–1586). Opyt issledovaniya politicheskogo i obshchestvennogo stroya [The Grand Duchy of Lithuania from the Conclusion of the Union of Lublin to the Death of Stephan Bathory (1569–1586). Experience in the Study of the Political and Social System] : in 2 vols. Vol. 1. Saint Petersburg : Tipogr. I. N. Skorokhodova, 1901 (in Russ.).
  7. Lappo I. [The Union of Lublin and the Third Lithuanian Statute]. Zhurn. Minist. nar. prosveshcheniya [The J. of the Minist. of Public Educ.]. 1917. No. 5. P. 89–150 (in Russ.).
  8. Lappo I. Litovskii Statut 1588 goda [The Lithuanian Statute of 1588] : in 2 vols. Vol. 1. Issledovanie [Research]. Part 1–2. Kaunas : Spindulio, 1934–1936 (in Russ.).
  9. Wisner H. Z dziejów zatwierdzenia III Statutu Wielkiego Księstwa Litewskiego. Czasop. Prawno-Hist. 1983. T. 35, zesz. 1. S. 214–220 (in Pol.).
  10. Wisner H. Unia Lubelska i III Statut Litewski z roku 1588. Zap. Hist. 1986. T. 51, zesz. 1. S. 23–43 (in Pol.).
  11. Bardach J. O dawnej i niedawnej Litwie. Poznań : Uniw. im. Adama Mickiewicza w Pozn., 1988. S. 39–53 (in Pol.).
  12. Bardach J. Statuty litewskie jako wyraz kultury prawnej epoki i ich oddziaływanie na kraje sąsiednie. In: Dzieje Lubelszczyzny. T. VI. Między Wschodem i Zachodem. Cz. I. Kultura umysłowa. Warszawa, 1989. S. 305–338 (in Pol.).
  13. Lulewicz H. Gniewów o unię ciąg dalszy. Stosunki polsko-litewskie w latach 1569–1588. Warszawa : Wydaw. Neriton, 2002 (in Pol.).
  14. Zakrzewski A. Wielkie Księstwo Litewskie (XVI–XVIII w.). Prawo – ustrój – społeczeństwo. Warszawa : Campidoglio, 2013 (in Pol.).
  15. Radoman A. [Statutory Commission, Established at the Hrodna Diet of 1568, in the Context of the Development of the Third Codification’s Concept of the GDL Law] In: Litovskaya Metrika i Litovskii Statut kak istochnikovedcheskaya baza dlya slavistiki i balkanistiki [Lithuanian Metrics and the Lithuanian Statute as a Source Base of Knowledge for Slavonic Studies and Balkan Studies] : abstr. of the Int. sci. conf. (Moscow, 23–25 Novemb., 2006). Moscow, 2006. P. 24–25 (in Russ.).
  16. Koyalovich M. (ed.). [The Diary of the Lublin Diet of 1569: the Connection of the Grand Duchy of Lithuania with the Kingdom of Poland]. Saint Petersburg : Pechatnya V. Golovina, 1869 (in Pol., in Russ.).
  17. Downar T. I., Satolin U. M., Juho Ja. A. (compil.). Statut Vjalikaga Knjastva Litowskaga 1566 goda [The Statute of the Grand Duchy of Lithuania of 1566]. Minsk : Tesej, 2003 (in Belarus.).
  18. Podozierskaya G. [The Second Lithuanian Statute. (To the History of its Drafting)]. Istoricheskie zap. [Hist. rec.]. 1945. Vol. 17. P. 53–75 (in Russ.).
  19. Russkaya istoricheskaya biblioteka [Russian Historical Library] : in 39 vols. Vol. 30. Litovskaya Metrika. [Lithuanian Metrics. First–Second Department]. Part 3. Knigi publichnykh del [Books of Public Affairs]. Yuryev : Publ. house at the Acad. of Sci., 1914 (in Russ., in Belarus., in Pol.).
  20. Padalinski U. A. Pradstawnictva Vjalikaga Knjastva Litowskaga na Ljublinskim sojme 1569 goda: udzel u pracy pershaga val’naga sojma Rjechy Paspalitaj [The Representation of the Grand Duchy of Lithuania at the Lublin Diet of 1569: Participation in the Activities of the First General Diet of the Commonwealth]. Minsk : A. M. Janushkevich, 2017 (in Belarus.).
  21. Lulewicz H. Najstarsza znana instrukcja sejmikowa z Wielkiego Księstwa Litewskiego. Sejmik wileński przed sejmem warszawskim 1570 roku. In: Studia Historyczno-Prawne : pr. dedykow. profr. J. Seredyce w 75-tą rocz. urodzin i 40-lecie pr. naukowej. Opole, 2004. S. 171–180 (in Pol.).
  22. Radaman A. [The Nobility Instruction of the Hrodna District for its Representatives to the Warsaw Diet in 1572, Given from the Common for the Trakai Voivodship dietines, which was Held in Samilishki on December 9, 1571]. In: Garadzenski palimpsest – 2009. Dzjarzhawnyja wstanovy i palitychnae zhyccjo. XV–XX stst. [Hrodna palimpsest – 2009. Public Institutions and Political Life. XV–XX centuries]. Harodnia, 2009. P. 246–251 (in Belarus.).
  23. Akta zjazdów stanów Wielkiego Księstwa Litewskiego. T. 1. Okresy bezkrólewi. Warszawa : Wydaw. Neriton, 2006 (in Pol., in Belarus., in Lat.).
  24. Karabowicz A. Sejm czy król? Przyczynek do problemu prawodawstwa dla Wielkiego Księstwa Litewskiego za panowania Stefana Batorego (1576–1586). In: Świat, Europa, mała ojczyzna : stud. ofiar. Profr. Stanisławowi Grodziskiemu w 80-lecie urodzin. Bielsko-Biała, 2009. S. 189–207 (in Pol.).
  25. Pshyrkow J. S. (ed.). Pomniki starazhytnaj belaruskaj pis’mennasci [The Monuments of Ancient Belarusian Writing]. Minsk: Navuka i tjehnika, 1975 (in Belarus.).
  26. Postanowienia na sejmiku wilkijskim w ziemi żmudzkiej roku 1576 marca 28 dnia. Kwart. Hist. 1902. R. 16, zesz. 3. S. 457–458 (in Pol.).
  27. Broel-Plater W. de. Zbiór pamiętników do dziejów polskich : w 4 t. T. 4. Warszawa : Drukarnia Gazety Codz., 1859 (in Pol., in Lat.).
  28. Lappo I. Velikoe knyazhestvo Litovskoe vo vtoroi polovine XVI stoletiya. Litovsko-russkii povet i ego seimik [The Grand Duchy of Lithuania in the second half of the XVI century. The Lithuanian-Russian District and its Dietine]. Yuryev : Tipogr. K. Mattisena, 1911 (in Russ.).
  29. Akty, izdavaemye Vilenskoi arkheograficheskoi komissiei [Acts Issued by the Vilna Archeographic Commission] : in 39 vols. Vol. 7. [Acts of the Hrodno Castle Court (1510–1784)]. Vilna : Tipogr. A. G. Syrkina, 1874 (in Russ., in Belarus., in Pol.).
  30. Lulewicz H. (ed.). Akta zjazdów stanów Wielkiego Księstwa Litewskiego. T. 2. Okresy panowań królów elekcyjnych XVI–XVII wiek. Warszawa : Wydaw. Neriton, 2009 (in Pol., in Belarus., in Lat.).
  31. Czuczyński A. (ed.). Dyaryusze sejmowe roku 1585. W dodatkach: Ułamki dyaryusza sejmowego roku 1582, akta sejmikowe i inne akta odnoszące się do sejmu 1585 r. Kraków : Nakł. Akademii Umiejęt., 1901 (in Pol., in Lat.).
  32. Radaman A. [The Instruction of the Novaharodak dietine for its Representatives to the Election Diet of 1587]. Belarus. gist. agljad [Belarus. hist. rev.]. 2003. Vol. 10, issue 1–2 (18–19). P. 163–174 (in Belarus.).
  33. Grodziski S. (ed). Volumina Constitutionum. T. II (1550–1609), vol. 2 (1587–1609). Warszawa : Wydaw. Sejm., 2008 (in Pol., in Lat.).
  34. Statut Vjalikaga Knjastva Litowskaga 1588. Tjeksty. Davednik. Kamentaryi [The Statute of the Grand Duchy of Lithuania of 1588. Texts. Directory. Comments]. Minsk : BelSE, 1989 (in Belarus.).
  35. Akty, otnosyashchiesya k istorii Zapadnoi Rossii, sobrannye i izdannye Arkheograficheskoyu komissieyu [Acts Relating to the History of Western Russia Collected and Published by the Archaeographic Commission] : in 5 vols. Vol. 4. 1588–1632. Saint Petersburg : Typogr. E. Pratsa, 1851 (in Russ., in Belarus., in Pol.).
  36. Loyka P. Shlyakhta belaruskіkh zyamel’ u gramadska-palіtychnym zhytstsі Rechy Paspalіtai drugoi palovy XVI–pershai tretsі XVII st. [The Nobility of the Belarusian Lands in the Social and Political Life of the Commonwealth of the second half of the XVI – the first third of the XVII century]. Minsk : BSU, 2002 (in Belarus.).
Апублікавана
2018-04-27
Ключавыя словы: Статут ВКЛ, Великое княжество Литовское, Речь Посполитая, шляхта, партикуляризм, унификация, поветовые сеймики, вальный сейм
Як цытаваць
Падалінскі У. А. Партыкулярызм vs уніфікацыя: распрацоўка і прыняцце Cтатута Вялікага Княства Літоўскага 1588 г. // Часопіс Беларускага дзяржаўнага ўніверсітэта. Гісторыя. 2018. 2. С. 10-20.
Выпуск
№ 2 (2018): Часопіс Беларускага дзяржаўнага ўніверсітэта. Гісторыя
Падзел
Тэматычны раздзел

Copyright (с) 2018 Часопіс Беларускага дзяржаўнага ўніверсітэта. Гісторыя

Ліцэнзія Creative Commons

Гэты прадукт даступны па ліцэнзіі Creative Commons «Attribution-NonCommercial» («Атрыбуцыя — Некамерцыйнае выкарыстанне») 4.0 Сусветная.

Аўтары, якія публікуюцца ў гэтым часопісе, пагаджаюцца з наступным:

 

1. Аўтары захоўваюць за сабой аўтарскія правы на работу і перадаюць часопісу права першай публікацыі работы на ўмовах ліцэнзіі Creative Commons Attribution-NonCommercial. 4.0 International (CC BY-NC 4.0).

2. Аўтары захоўваюць права заключаць асобныя кантрактныя дамоўленасці, звязаныя з неэксклюзіўным распаўсюджаннем версіі работы ў апублікаваным тут выглядзе (напрыклад, размяшчэнне яе ў інстытуцкім сховішчы, публікацыя ў кнізе) са спасылкай на яе арыгінальную публікацыю ў гэтым часопісе.

3. Аўтары маюць права размяшчаць сваю работу ў інтэрнэце (напрыклад, у інстытуцкім сховішчы або на персанальным сайце) да і ў час працэсу разгляду яе гэтым часопісам, паколькі гэта можа прывесці да прадуктыўнага абмеркавання і большай колькасці спасылак на дадзеную работу. (Гл. The Effect of Open Access).