Сведчанні пра неапазнаныя «аэрапланы» ў Віцебскай губерні ў 1914–1915 гг.: погляд праз прызму эпохі

  • Ілья Станіслававіч Бутаў Незалежны даследчык, г. Мінск, Беларусь https://orcid.org/0000-0003-3187-3552
DOI:: https://doi.org/10.33581/2520-6338-2020-3-23-33

Анатацыя

Разглядаецца антыаэрапланавая кампанія 1914–1915 гг., звязаная з супрацьдзеяннем чуткам пра з’яўленне за лініяй фронту аэрапланаў і дырыжабляў непрыяцеля, якiя хутка распаўсюдзілiся па губернях. Аналізуюцца дакументы і матэрыялы з фондаў Нацыянальнага гiстарычнага архiва Беларусi, Дзяржаўнага архiва Расiйскай Федэрацыi i Дзяржаўнага архiва Пскоўскай вобласцi, звязаныя з праверкай паведамленняў аб аэрапланах у Віцебскай губерні. Адзначаецца, што масавае з’яўленне чутак пра аэрапланы прайшло ў Віцебскай губерні некалькі этапаў: спачатку відавочцы апісвалі іх толькі як «бясформенную лятучую масу», а пазней звесткі сталі больш канкрэтнымі, правяраліся нават паведамленні пра спуск апаратаў на тэрыторыю губерні. Усё гэта прывяло да сур’ёзнай праблемы: праз паніку павялiчылася колькасць абстрэлаў расійскіх аэрапланаў прымхлiвымi салдатамі, што магло наўпрост адбіцца на ходзе ваенных дзеянняў, у прыватнасці, на забеспячэнні перадавой сучаснай зброяй і апошнімі разведданымі. Заўважны ўплыў аказвалі гэтыя падзеі і на тыл, што вылілася перш за ўсё ў пашырэнні насельніцтвам чутак, накіраваных супраць багатых землеўладальнікаў, і рост сацыяльнай напружанасці. Паказана, што мясцовая антыаэрапланавая кампанія мела прыбалтыйскі і пскоўскі «налёт». Зроблена выснова, што ў большасці паведамленняў з Віцебскай губерні і яе памежжа прыводзяцца не назіранні за рэальнай баявой або разведвальнай авіяцыяй праціўніка, а няправільная інтэрпрэтацыя відавочцамі пэўных прыродных ці астранамічных аб’ектаў і з’яў або сведчанні пра рух расійскіх аэрапланаў. Гэта абумоўлена ўплывам фабiчных вобразаў новай тэхнікі, узмоцненых у вачах мясцовага насельніцтва ваеннай істэрыяй і мілітарысцкім псіхозам.

Біяграфія аўтара

Ілья Станіслававіч Бутаў, Незалежны даследчык, г. Мінск, Беларусь

кандыдат сельскагаспадарчых навук

Літаратура

  1. Gershtejn MB, Butov IS. Reflection of the wave of observations of mysterious «aeroplanes» and «airships» of 1914–1916 on the pages of Russian and some foreign periodicals. In: Homo Eurasicus v sisteme ekologicheskikh i sotsial’nykh svyazei. Kollektivnaya monografiya po materialam mezhdunarodnoi nauchno-prakticheskoi konferentsii; 24 oktyabrya 2019; Sankt-Peterburg, Rossiya [Homo Eurasicus in the system of ecological and social relations. Collective monograph based on the materials of the international scientific and practical conference; 2019 October 24; Saint Petersburg, Russia]. Saint Petersburg: Svoe izdatel’stvo; 2020. p. 92–110. Russian.
  2. Butov IS. [«According to reports, air vehicles have appeared in some areas of the Empire»]. Zhivaya starina. 2020;3:32–36. Russian.
  3. Aksenov VB. Technique and its phobic images in the everyday consciousness of Russian people in 1914–1916. Studia Slavica et Balcanica Metropolitana. 2019;1:38–52. Russian. DOI: 10.21638/11701/spbu19.2019.103.
  4. Butov IS. [Germans-settlers of the Saratov province in the anti-aeroplane campaign of 1914–1916: unknown pages of the First world war]. Modern Science. 2019;10(1):72–79. Russian.
  5. Butov IS. The case of unrecognized «aeroplanes» in the Amur General- government in 1914–1915. Modern Scientific Thought. 2019;5:95–104. Russian.
  6. Andreeva NS. [«In the name of its past, in the name of ever-present loyalty...» (the Baltic knights and the Russian government. From the history of relationships. 1914–1917)]. In: Mikhailova ER, editor. Russkoe proshloe. Istoriko-dokumental’nyi al’manakh. Kniga 8 [Russian past. Historical and documentary almanac. Volume 8]. Saint Petersburg: Publishing House of the Saint Petersburg University; 1998. p. 203–214. Russian.
  7. Vasil’ev MV. [«Visual observation from the Church bell tower» (German aviation in the sky of Pskov region in 1914)]. Pskov. 2016;45:187–198. Russian.
  8. Vasil’ev MV. [«Oddly dressed people... something looked at on a large paper»]. Rodina. 2013;8:146–147. Russian.
  9. Mihajlov AA. Pskov v gody Pervoi mirovoi voiny, 1914–1915 [Pskov during the First world war, 1914–1915]. Pskov: Dom pechati; 2012. 342 p. Russian.
  10. Butau IS. In search of rumours about aeroplanes in the Minsk Governorate in 1914 (on the basis of the records from the National Historical Archives of Belarus). Archivarius. 2019;17:118–131. Russian.
  11. Hutarev-Garnishevskij VV. Prizraki izmeny. Russkie spetssluzhby na Baltike v vospominaniyakh podpolkovnika V. V. Vladimirova, 1910–1917 [The ghosts of infidelity. Russian special services in the Baltic in the memoirs of Lieutenant Colonel V.V. Vladimirov, 1910–1917]. Moscow: Rodina; 2019. 304 p. Russian.
  12. Kryvitski MA. Official reports of the Minsk and Dwinsk chiefs of police about consequences of raids of the German aircraft in the years of World War I. Archivarius. 2013;1:32–43. Russian.
  13. Hajrulin MA. Legendarnyi «Il’ya Muromets». Pervyi tyazhelyi bombardirovshchik [The Legendary «Ilya Muromets». The first heavy bomber]. Moscow: Jeksmo Jauza; 2018. 205 p. Russian.
  14. Finne KN. Russkie vozdushnye bogatyri I. I. Sikorskogo [Russian air heroes of I. I. Sikorsky]. Moscow: AST; 2005. 222 p. Co-published by the «Kharvest». Russian.
  15. Astashov AB. Frontovaya povsednevnost’ rossiiskikh soldat, avgust 1914 – fevral’ 1917 g. [Frontline everyday life of Russian soldiers, August 1914 – February 1917] [dissertation]. Moscow: Russian State University for the Humanities; 2018. 363 p. Russian.
Апублікавана
2020-07-15
Ключавыя словы: Першая сусветная вайна, авіяцыя, аэраплан, дырыжабль
Арганізацыі, якія падтрымліваюць Аўтар выказвае падзяку Р. В. Салжаніцыну за дапамогу ў падрыхтоўцы артыкула.
Як цытаваць
Бутаў І. С. Сведчанні пра неапазнаныя «аэрапланы» ў Віцебскай губерні ў 1914–1915 гг.: погляд праз прызму эпохі // Часопіс Беларускага дзяржаўнага ўніверсітэта. Гісторыя. 2020. 3. С. 23-33.
Выпуск
№ 3 (2020): Часопіс Беларускага дзяржаўнага ўніверсітэта. Гісторыя
Падзел
Гісторыя Беларусі

Copyright (с) 2020 Часопіс Беларускага дзяржаўнага ўніверсітэта. Гісторыя

Ліцэнзія Creative Commons

Гэты прадукт даступны па ліцэнзіі Creative Commons «Attribution-NonCommercial» («Атрыбуцыя — Некамерцыйнае выкарыстанне») 4.0 Сусветная.

Аўтары, якія публікуюцца ў гэтым часопісе, пагаджаюцца з наступным:

 

1. Аўтары захоўваюць за сабой аўтарскія правы на работу і перадаюць часопісу права першай публікацыі работы на ўмовах ліцэнзіі Creative Commons Attribution-NonCommercial. 4.0 International (CC BY-NC 4.0).

2. Аўтары захоўваюць права заключаць асобныя кантрактныя дамоўленасці, звязаныя з неэксклюзіўным распаўсюджаннем версіі работы ў апублікаваным тут выглядзе (напрыклад, размяшчэнне яе ў інстытуцкім сховішчы, публікацыя ў кнізе) са спасылкай на яе арыгінальную публікацыю ў гэтым часопісе.

3. Аўтары маюць права размяшчаць сваю работу ў інтэрнэце (напрыклад, у інстытуцкім сховішчы або на персанальным сайце) да і ў час працэсу разгляду яе гэтым часопісам, паколькі гэта можа прывесці да прадуктыўнага абмеркавання і большай колькасці спасылак на дадзеную работу. (Гл. The Effect of Open Access).