Роля Беларускага дзяржаўнага ўніверсі- тэта ў працэсах вяртання архіўнай спадчыны Вялікага Княства Літоўскага ў БССР у 1920-я гг.

  • Андрэй Мікалаевіч Латушкiн Беларускі дзяржаўны ўніверсітэт, пр. Незалежнасці, 4, 220030, г. Мінск, Беларусь

Анатацыя

Разглядаецца гісторыя спробы вяртання ў Беларусь архіваў цэнтральных органаў улады Вялікага Княства Літоўскага ў 1920-я гг., прыводзяцца звесткі пра іх склад і структуру, аналізуецца ацэнка значэння названай часткі архіўнай спадчыны прадстаўнікамі тагачаснай навуковай эліты і дзяржаўнага кіраўніцтва рэспублікі. Робіцца выснова аб блізкай трактоўцы каштоўнасці комплексу арыгіналаў актаў агульнадзяржаўнага значэння архіва ВКЛ і архіва канцылярыі (з 1566 г. – вялікай і малой канцылярый) вялікіх князёў літоўскіх – Метрыкі ВКЛ. Адлюстроўваецца вырашальная роля прафесарска-выкладчыцкага складу Беларускага дзяржаўнага ўніверсітэта, у тым ліку яго першага рэктара прафесара У. І. Пічэты, у вяртанні беларускіх архіваў. Адзначаецца значны ўнёсак прадстаўнiкоў БДУ ў распрацоўку навуковай аргументацыі значэння названых архіўных матэрыялаў для айчыннай навукі і культуры, увядзення гэтай тэматыкі ў вучэбны працэс БДУ.

Біяграфія аўтара

Андрэй Мікалаевіч Латушкiн, Беларускі дзяржаўны ўніверсітэт, пр. Незалежнасці, 4, 220030, г. Мінск, Беларусь

кандыдат гістарычных навук, дацэнт; дацэнт кафедры крыніцазнаўства гістарычнага факультэта

Літаратура

  1. Latushkin AM. [Register of State Archives of the Grand Duchy of Lithuania on 26 November 1623 and its significance for the reconstruction of the original composition of the complex acts of the late XIV – early XVII century]. Belaruski arheagrafichny shtogodnik. 2017;18:247–264. Belarusian.
  2. Rybakou AYa. [Organization of the Grand Duchy of Lithuania in the state archive of the XVI century]. Аrhivy i sprava- vodstva. 1999;2:70–76. Belarusian.
  3. Ptaszycki S. Gdzie się przechowywały i przechowują obecnie akta unii Litwy z Polską? Kwartalnik historyczny. 1902;16(1):589–591. Polish.
  4. Latushkin AM. [Public acts of the Grand Duchy of Lithuania as a part of Nesvizh archive of the Radziwill Princes: the status and direction of the research problem]. In: Dzeichyk NM, Zhymar SU, Paznjakow VS, editors. Minulae i suchasnascʼ: arhivy w sistjeme gumanitarnyh vedaw: matjeryjaly mizhnarodnaj navukovaj kanferjencyi, prysvechanaj 100-goddzju Vicebskaj vuchonaj arhiwnaj kamisii; Minsk, Belarus’; 20 maja 2009 g. [The past and present in the archives of human knowledge system: materials of the International scientific conference dedicated to the 100th anniversary of the Viciebsk scientific archive commission; Minsk, Belarus; 20 May 2009. Мinsk: Belaruski navykova-dasledchy instytut dakumentaznawstva i archiwnaj spravy; 2010. p. 31–37. Belarusian.
  5. Dounar-Zapol’skiy MV. Vybranae [Favorites]. Minsk: Belaruskaya navuka; 2017. 668 p. Belarusian.
  6. Shumejka MF. [Historical, legal and ethical aspects of restitution against the Belarusian archives]. Аrchivy i spravavodstva. 2000;4:91–100. Belarusian.
  7. Picheta VI. [Byelorussia and Lithuania of the XV–XVI centuries (studies on the history of socio-economic, political and cultural development)]. In: Kopysskii ZYu, editor. V. I. Picheta [V. I. Picheta]. Moscow: Academy of Sciences of the USSR; 1961. 812 p. Russian.
  8. Ablameika SU, editor. Pamjac’ i slava. Pershy rjektar Belaruskaga dzjarzhawnaga wniversitjeta – Uladzimir Ivanavich Pichjeta [Memory and Glory: The first rector of the Belarusian State University – Vladimir Picheta]. Minsk: Belarusian State University; 2011. 375 p. Belarusian.
  9. Shumeyko MF. Istoricheskie i pravovye aspekty restitutsii belorusskikh arkhivov [Historical and legal aspects of the restitution of Belarusian archives]. Minsk: Belorusskii nauchno-issledovatel’skii institut dokumentovedeniya i arkhivnogo dela; 2013. 269 p. Russian.
  10. Baranava AU. [Picheta and establishment of archives in Belarus in the 1920s.] Аrchivy i spravavodstva. 2007;3:90–94. Belarusian.
  11. Shumeyko MF, editor. Pervaya vsebelorusskaya konferentsiya arkhivnykh rabotnikov 12–15 maya 1924 g. Dokumenty i materialy [First All-Belarusian Conference of Archival Workers May 12–15, 1924. Documents and materials]. Minsk: Belorusskii nauchno-issledovatel’skii institut dokumentovedeniya i arkhivnogo dela; 1999. 147 p. Russian.
  12. Shumeyko MF. Sobrat’ rasseyanoe [Collect the scattered]. Minsk: Belorusskii nauchno-issledovatel’skii institut dokumentovedeniya i arkhivnogo dela; 1997. 153 p. Russian.
  13. Strazhaw VI, editor. Pamjac’ i slava. Belaruski dzjarzhawny wniversitjet. 1921–1941 [Memory and Glory. The Belarusian State University. 1921–1941]. Minsk: Belarusian State University; 2006. 383 p. Belarusian.
  14. Shumeyko MF. [«It has few organizers to it»: on the 150th anniversary of the birth of M. V. Dovnar-Zapolskiy]. Belaruskaya dumka. 2017;6:90–98. Russian.
  15. Unuchak AU. [«We have people»: M. V. Dounar-Zapolskiy in the last period of life and creativity (1918–1934.)]. In: Grusha AI, Alyahnovich RA, editors. Dzjarzhawnaja gaspadarka Vjalikaga knjastva Litowskaga pry Jagelonah [Granddaughters of the state economy of the Grand Duchy of Lithuania at the Jagiellonian]. Minsk: Belaruskaya navuka; 2009. p. 28–49. Belarusian.
  16. Lebedzeva VM, editor. Mitrafan Viktaravich Downar-Zapol’ski: bijabiblijagrafichny pakazal’nik [Mitrafan Dounar- Zapol’sky: bibliographic index]. 2nd edition, added. Minsk: Belaruski navykova-dasledchy instytut dakumentaznawstva i archiwnaj spravy; 2007. 168 p. Belarusian.
  17. Savietskaya Belarus [Soviet Belarus]. 1925. December 24. No. 292. Belarusian.
  18. Shumeyko MF. Arkhivist i arkheograf Dmitrii Ivanovich Dovgyallo [Archivist and archeographer Dmitry Ivanovich Dovgyallo]. Minsk: Belorusskii nauchno-issledovatel’skii institut dokumentovedeniya i arkhivnogo dela; 2002. 165 p. Russian.
  19. Z’ezd dasledchykaw belaruskaj arhealogii. Pracy Pershaga z’ezda dasledchykaw belaruskaj arhealogii i arheagrafii, 17–18 studzenja 1926 g. [The work of the First Congress of Belarusian researchers and archeology archeography, 17–18 January 1926]. Minsk: Inbelkult; 1926. 86 p. Belarusian.
  20. Dawgjala DzI. [Lithuanian Metrics]. Savietskaya Belarus. 1926. January 29. p. 6–7. Belarusian.
  21. Dawgjala DI. Litowskaja Mjetryka i jae kashtownas’c’ dlja vyvuchjen’nja minuwshchyny Belarusi [Lithuanian Metrics and its value to the study of the past of Belarus]. Riga: Belaruskaye vydavectva w Latvii; 1933. 14 p. Belarusian.
  22. Kopreeva TN. [Review of Polish manuscripts of the State Public Library (Collection of P. P. Dubrovsky)]. Trudy Gosudarstvennoi publichnoi biblioteki imeni M. E. Saltykova-Shchedrina. 1958(8):137–165. Russian.
  23. Voronova TP. [Materials to the biography of P. P. Dubrovsky]. In: Istochnikovedcheskoe izuchenie pamyatnikov pis’mennoi kul’tury: sbornik nauchnykh trudov [Source study of written culture monuments: collection of scientific works]. Leningrad: Gosudarstvennaya publichnaya biblioteka; 1984. p. 120–130. Russian.
  24. Krom MM, editor. Pamyatniki istorii Vostochnoi Evropy. Istochniki XV–XVII vv. Tom VI. Radzivillovskie akty iz sobraniya Rossiiskoi natsional’noi biblioteki: pervaya polovina XVI v. [Monuments of Eastern Europe. Sources XV–XVII centuries. Volume. VI: The Radziwill Acts from the Collection of the National Library of Russia: first half of the XVI century]. Moscow; Warsaw: Drevlekhranilishche; 2002. 267 p. Russian.
  25. Latushkin AM. [Act armistice between the Russian state and the Grand Duchy of Lithuania in 1556 from the National Library of Russia: questions provenance]. In: Dulov AN, Rumyntseva MF, editors. Aktual’nye problemy istochnikovedeniya: materialy IV Mezhdunarodnoi nauchno-prakticheskoi konferentsii k 420-letiyu darovaniya gorodu Vitebsku magdeburgskogo prava; g. Vitebsk, Belarus’, 20–21 aprelya 2017 g. [Actual problems of source. Materials IV International scientific-practical conference dedicated to 420th anniversary gift of Magdeburg law to the city of Vitebsk; Viciebsk, Belarus; 20–21 April 2017]. Viciebsk: Viciebsk State University named after P. M. Masherov; 2017. p. 160–163. Belarusian.
  26. Shambinago SK, Berezhkov NG, editors. Opisanie dokumentov i bumag, khranyashchikhsya v Moskovskom arkhive Ministerstva yustitsii. Kniga 21. Knigi Litovskoi metriki. Chast’ XXVIII [Description of documents and papers stored in the Moscow archive of the Ministry of Justice]. Moscow: Тovarishchestvo skoropechatni А. А. Levenson; [1915, 1916]. 592 p. Russian.
  27. Shumeyko MF, editor. Vtoroe soveshchanie arkhivnykh rabotnikov Belarusi, 19–24 dekabrya. 1927 g. [The second meeting of the Archives of Belarus employees, 19–24 December 1927]. Minsk: Belorusskii nauchno-issledovatel’skii institut dokumentovedeniya i arkhivnogo dela; 2001. 73 p. Russian.
  28. Kniga posol’skaya Metriki Velikogo Knyazhestva Litovskogo, soderzhashchaya v sebe diplomaticheskiya snosheniya Litvy v gosudarstvovanie korolya Sigizmunda-Avgusta (s 1545 po 1572 god)… [The ambassadorial book, Metrics of the Grand Duchy of Lithuania, containing diplomatic relations between Lithuania and the state of King Sigismund-August (from 1545 to 1572) … Moscow: Universitetskaya tipografia; 1843. 480 p. Russian.
  29. Shumejka MF. [Hard way return. The efforts of the Belarusian national asset for the conversion to Belarus archival heritage in the 1920s]. Spadchyna. 1998;6:10–24. Belarusian.
  30. Jageljevičius S. [About the way the microfilms of the Lithuanian Metric turned out to be in Lithuania]. Novosti Litovskoi Metriki. 1999;3:32–40. Russian.
Апублікавана
2019-02-15
Ключавыя словы: вяртанне архіўнай спадчыны Беларусі, Вялікае Княства Літоўскае, архіў канцылярыі вялікіх князёў літоўскіх, Метрыка ВКЛ, комплекс арыгіналаў актаў агульнадзяржаўнага значэння архіва ВКЛ, дзяржаўны архіў ВКЛ, Беларускі дзяржаўны ўніверсітэт, першы рэктар БДУ прафесар У. І. Пічэта
Арганізацыі, якія падтрымліваюць Аўтар выказвае шчырую падзяку П. С. Курловіч і В. У. Ашэйчыку за карысныя парады падчас абмеркавання артыкула.
Як цытаваць
ЛатушкiнА. М. Роля Беларускага дзяржаўнага ўніверсі- тэта ў працэсах вяртання архіўнай спадчыны Вялікага Княства Літоўскага ў БССР у 1920-я гг. // Часопіс Беларускага дзяржаўнага ўніверсітэта. Гісторыя. 2019. 1. С. 10-22.
Выпуск
№ 1 (2019): Часопіс Беларускага дзяржаўнага ўніверсітэта. Гісторыя
Падзел
Да стагоддзя стварэння БДУ

Copyright (с) 2019 Часопіс Беларускага дзяржаўнага ўніверсітэта. Гісторыя

Ліцэнзія Creative Commons

Гэты прадукт даступны па ліцэнзіі Creative Commons «Attribution-NonCommercial» («Атрыбуцыя — Некамерцыйнае выкарыстанне») 4.0 Сусветная.

Аўтары, якія публікуюцца ў гэтым часопісе, пагаджаюцца з наступным:

 

1. Аўтары захоўваюць за сабой аўтарскія правы на работу і перадаюць часопісу права першай публікацыі работы на ўмовах ліцэнзіі Creative Commons Attribution-NonCommercial. 4.0 International (CC BY-NC 4.0).

2. Аўтары захоўваюць права заключаць асобныя кантрактныя дамоўленасці, звязаныя з неэксклюзіўным распаўсюджаннем версіі работы ў апублікаваным тут выглядзе (напрыклад, размяшчэнне яе ў інстытуцкім сховішчы, публікацыя ў кнізе) са спасылкай на яе арыгінальную публікацыю ў гэтым часопісе.

3. Аўтары маюць права размяшчаць сваю работу ў інтэрнэце (напрыклад, у інстытуцкім сховішчы або на персанальным сайце) да і ў час працэсу разгляду яе гэтым часопісам, паколькі гэта можа прывесці да прадуктыўнага абмеркавання і большай колькасці спасылак на дадзеную работу. (Гл. The Effect of Open Access).