Традыцыйны беларускі драўляны каляндар са Слуцкага павета
Анатацыя
Адзначана, что разьбяныя драўляныя календары выкарыстоўваліся многімі народамі з эпохі Сярэдневякоўя да пачатку XX ст. І калі скандынаўскія даволі добра вывучаны, то пра існаванне ў беларусаў падобных календароў доўгі час не было вядома. У Расійскім этнаграфічным музеі захоўваецца разьбяны драўляны каляндар-посах з в. Чудзін Слуцкага павета. На сённяшні дзень гэта адзіны такі беларускі артэфакт. Прадстаўлена яго апісанне, а таксама зроблены кароткі агляд іншых календароў сходнага тыпу і паказаны перадумовы для фарміравання і пашырэння падобных артэфактаў на тэрыторыі Беларусі. Асобна разгледжана знакавая сістэма, якая выкарыстоўваецца для пазначэння святочных дзён і перыядаў сельскагаспадарчых работ, што суадносяцца з каляндарнай традыцыяй рэгіёна. На падставе атрыманых звестак зроблены высновы пра мясцовае паходжанне календара-посаха.
Літаратура
- Cucina C. Runes in peripheral Swedish areas. The early ethnographic literature on calendar staves in the Baltic Islands. In: Setaioli A, editore. Apis Matina. Studi in onore di Carlo Santini. Trieste: Edizioni Università di Trieste; 2016. p. 188–203.
- Klimka LA. Runic calendars in Lithuania. In: Gurshtein AA, editor. Istoriko-astronomicheskie issledovaniya. Vypusk 18 [Historical and astronomical research. Issue 18]. Moscow: Nauka; 1986. p. 339–344. Russian.
- Baranova OG. [Russian wooden calendars in the collection of RME]. Zhivaya starina. 1998;3:25–28. Russian.
- Baranova OG. The Bulgarian carved wooden calendar. In: Veshch’ v translyatsii etnichnosti. Materialy Semnadtsatykh Mezhdunarodnykh sankt-peterburgskikh etnograficheskikh chtenii; 4–6 dekabrya 2018 g.; Sankt-Peterburg, Rossiya [The thing in the translation of ethnicity. Proceedings of the 17th International Saint Petersburg Ethnographic Readings; 2018 December 4–6; Saint Petersburg, Russia]. Saint Petersburg: IPC SPGUTD; 2018. p. 297–304. Russian.
- Koleva V, Georgiev I. A wooden calendar from Southeastern Bulgaria. Aerospace Research in Bulgaria. 2006;20:341–346.
- Konstantinov NA. [Folk carved calendars]. In: Sbornik muzeya antropologii i etnografii. Tom 20 [Collection of the Museum of Anthropology and Ethnography. Volume 20]. Moscow: Publishing House of the Academy of Sciences of USSR; 1961. p. 84–113. Russian.
- Savvaitov PI. O zyryanskikh derevyannykh kalendaryakh i o permskoi azbuke, izobretennoi svyatym Stefanom [About Zyryansk wooden calendars and the Perm alphabet, invented by St. Stephen]. Moscow: Sinodal’naya tipografiya; 1873. 16 p. Russian.
- Pjatkevich Ch. Rjechyckae Palesse [Polesie of the Rechitsa region]. Minsk: Belaruski knigazbor; 2004. 670 p. Belarusian.
- Butov IS. To the question about the existence in Vilnius temple of Jupiter-Perkun. In: Prirodnoe i kul’turnoe nasledie: mezhdistsiplinarnye issledovaniya, sokhranenie i razvitie. Kollektivnaya monografiya po materialam VIII Mezhdunarodnoi nauchno prakticheskoi konferentsii; 28–29 oktyabrya 2019 g.; Sankt-Peterburg, Rossiya [Natural and cultural heritage: interdisciplinary research, conservation and development. Collective monograph based on the materials of the 8th International scientific and practical conference; 2019 October 28–29; Saint Petersburg, Russia]. Saint Petersburg: Publishing House of the Russian State Pedagogical University named after A. I. Herzen; 2019. p. 354–367. Russian.
- Vicjaz’ S. [Wooden ladle – medieval sacred calendar]. In: Arhealagichny zbornik. Vypusk 1 [Archaeological collection. Issue 1]. Minsk: Junipak; 2006. p. 87–99. Belarusian.
- Pan’shyna I. [Boat on the waves of time (ladle of 16th century)]. Belarus’. 1987;3:18G. Belarusian.
- Anufrieva OV. [Brass snuffboxes of military subjects and a snuffbox-calendar from the collection of the Vitebsk Regional Museum of Local Lore]. In: Savicki GU, Shyshanaw VA, Sharkowskaja NJu, editors. Vicebskija starazhytnasci. Matjeryjaly navukovyh kanferjencyj [Vitebsk antiquities. Materials of scientific conferences]. Mіnsk: Nacyjanal’naja bіblіjatjeka; 2013. p. 81–84. Russian.
- Baranova O, Sedyh V. [Belarusian wooden carved calendar from the funds of the Russian Museum of Ethnography]. In: Plavinski MA, Sidarovich VM, compilers. Jekspedycyja pracjaglascju w zhyccjo. Zbornik navukovyh artykulaw pamjaci Aljaksandra Plavinskaga [Expedition lasting a lifetime. Collection of scientific articles in memory of Alexander Plavinsky]. Mіnsk: Kolorgrad; 2021. p. 701–708. Russian.
- Sreznevskii VI. Severnyi reznoi kalendar’ [Northern carved calendar]. Saint Petersburg: Tipografiya Imperatorskoi akademii nauk; 1874. 108 p. Russian.
- Serzhputowski AK. Rusal’naja njadzelja. Prymhi i zababony belarusaw-paleshukow [Sunday of Rusalka. The prejudices and superstitions of the Poleshuk Belarusians]. Minsk: Vyshjejshaja shkola; 2009. 478 p. Belarusian.
- Tolstaya SM. Polesskii narodnyi kalendar’ [Folk calendar of Polesie]. Moscow: Indrik; 2005. 599 p. Russian.
- Moszyński K. Polesie Wschodnie. Materjały etnograficzne z wschodniej części b. powiatu mozyrskiego oraz z powiatu rzeczyckiego. Warszawa: Wydawnictwo Kasy im. Mianowskiego; 1928. 328 s.
- Lozka AJu, author-compiler. Belaruski narodny kaljandar [Belarusian folk calendar]. Minsk: Polymja; 1993. 205 p. Belarusian.
- Simpson HFM. The Southesk and other rune prime-staves or Scandinavian wooden calendars. Proceedings of the Society of Antiquaries of Scotland. 1891;25:256–332.
- Simeon Polotskii. Virshi [Verses]. Minsk: Mastackaja litaratura; 1990. 447 p. Russian.
- Valachobnyja pesni [Valachobnyja songs]. Minsk: Navuka i tjehnika; 1980. 559 p. Belarusian.
- Animelle N. [Life of Belarusian peasants]. In: Etnograficheskii sbornik, izdavaemyi Imperatorskim Russkim geograficheskim obshchestvom. Vypusk 2 [Ethnographic collection of the Imperial Russian Geographical Society. Issue 2]. Saint Petersburg: Tipografiya Eduarda Pratsa; 1854. p. 111–268. Russian.
- Lysenko PF. Berest’e [Berestye]. Minsk: Nauka i tekhnika; 1985. 399 p. Russian.
- Kolosnitsyn PP. Collection of medieval wooden tally sticks from Staraya Russa. In: Arkheologiya i istoriya Pskova i Pskovskoi zemli. Seminar imeni akademika V. V. Sedova. Materialy 59-go zasedaniya. Vypusk 29 [Archeology and history of Pskov and the Pskov land. Seminar named after academician V. V. Sedov. Materials of the 59th meeting. Issue 29]. Moscow: Institute of Archeology RAS; 2013. p. 266–273. Russian.
Copyright (с) 2021 Часопіс Беларускага дзяржаўнага ўніверсітэта. Гісторыя
Гэты прадукт даступны па ліцэнзіі Creative Commons «Attribution-NonCommercial» («Атрыбуцыя — Некамерцыйнае выкарыстанне») 4.0 Сусветная.
Аўтары, якія публікуюцца ў гэтым часопісе, пагаджаюцца з наступным:
1. Аўтары захоўваюць за сабой аўтарскія правы на работу і перадаюць часопісу права першай публікацыі работы на ўмовах ліцэнзіі Creative Commons Attribution-NonCommercial. 4.0 International (CC BY-NC 4.0).
2. Аўтары захоўваюць права заключаць асобныя кантрактныя дамоўленасці, звязаныя з неэксклюзіўным распаўсюджаннем версіі работы ў апублікаваным тут выглядзе (напрыклад, размяшчэнне яе ў інстытуцкім сховішчы, публікацыя ў кнізе) са спасылкай на яе арыгінальную публікацыю ў гэтым часопісе.
3. Аўтары маюць права размяшчаць сваю работу ў інтэрнэце (напрыклад, у інстытуцкім сховішчы або на персанальным сайце) да і ў час працэсу разгляду яе гэтым часопісам, паколькі гэта можа прывесці да прадуктыўнага абмеркавання і большай колькасці спасылак на дадзеную работу. (Гл. The Effect of Open Access).