Інстытут навуковага атэізму і развіццё рэлігіязнаўчых даследаванняў у СССР у 1960–80-я гг.

  • Вольга Вадзімаўна Мяцель Расійскі дзяржаўны гуманітарны ўніверсітэт, пл. Міуская, 6, 125047, г. Масква, Расія; Омскі дзяржаўны ўніверсітэт імя Ф. М. Дастаеўскага, пр. Міру, 55а, 644077, г. Омск, Расія
DOI:: https://doi.org/10.33581/2520-6338-2022-2-40-50

Анатацыя

Даследуецца гісторыя адкрыцця Інстытута навуковага атэізму Акадэміі грамадскіх навук пры ЦК КПСС у кантэксце трансфармацыі савецкіх рэлігіязнаўчых даследаванняў сярэдзіны ХХ ст. Выкарыстоўваецца шырокае кола апублікаваных і раней не ўведзеных у  навуковы зварот архіўных матэрыялаў. Аналізуюцца прычыны з’яўлення інстытута, разглядаюцца арганізацыйныя адзінкі, на базе якіх ён быў створаны. Пільная ўвага надаецца рэканструкцыі ўнутранай структуры інстытута і яго кадраваму складу. Даследуецца эвалюцыя праблемных груп установы, а таксама асаблівасці арганізацыі яе рэгіянальных аддзяленняў, прадстаўленых апорнымі пунктамі і філіяламі. Адзначаецца, што асноўнай асаблівасцю структуры інстытута з’яўлялася актыўнае прыцягненне да яго працы былых партыйных работнікаў, якія паступова набывалі неабходныя кваліфікацыйныя прыкметы. У памяці навуковай супольнасці засталіся імёны толькі некалькіх фігур, прызнаных класікамі айчыннага рэлігіязнаўства. Робіцца выснова аб тым, што супрацоўнікі інстытута арыентаваліся на вывучэнне найбольш актуальных і практычна значных сюжэтаў, звязаных з атэістычным выхаваннем або рэлігійнай сітуацыяй у свеце. Менавіта таму дзейнасць інстытута забяспечыла істотнае звужэнне даследчага поля савецкага рэлігіязнаўства, якое з сярэдзіны 1960‑х гг. стала развівацца ў прасторы савецкай філасофіі.

Біяграфія аўтара

Вольга Вадзімаўна Мяцель, Расійскі дзяржаўны гуманітарны ўніверсітэт, пл. Міуская, 6, 125047, г. Масква, Расія; Омскі дзяржаўны ўніверсітэт імя Ф. М. Дастаеўскага, пр. Міру, 55а, 644077, г. Омск, Расія

кандыдат гістарычных навук; старшы навуковы супрацоўнік Расійскага дзяржаўнага гуманітарнага ўніверсітэта, дацэнт кафедры ўсеагульнай гісторыі гістарычнага факультэта Омскага дзяржаўнага ўніверсітэта імя Ф. М. Дастаеўскага

Літаратура

  1. Shakhnovich MM. Ocherki po istorii religiovedeniya [Essays on the history of religious studies]. Saint Petersburg: Saint Petersburg University; 2006. 290 p. Russian.
  2. Smirnov MYu. [Religious studies in Russia: problems of self-identification]. Moscow University Bulletin. Series 7. Philosophy. 2009;1:91–106. Russian.
  3. Men’shikova EV, Yablokov IN. [On periods in the history of Russian religious studies]. Moscow University Bulletin. Series 7. Philosophy. 2011;5:98–116. Russian.
  4. Antonov KM, editor. «Nauka o religii», «nauchnyi ateizm», «religiovedenie»: aktual’nye problemy nauchnogo izucheniya religii v Rossii ХХ – nachala ХХI v. [«Science of religion», «scientific atheism», «religious studies»: actual problems of scientific study of religion in Russia in the 20th – early 21st centuries]. Moscow: Saint Tikhon’s Orthodox University of the Humanities; 2014. 261 p. Russian.
  5. Zaretskii YuP. Strategii ponimaniya proshlogo: teoriya, istoriya, istoriografiya [The strategies for understanding the past: theory, history, historiography]. Moscow: Novoe literaturnoe obozrenie; 2011. 379 p. Russian.
  6. Bazanov AM. Memoirs of A. A. Zimin «Temple of science»: a picture of the scientific environment and a set of values by the author. Istoricheskaya ekspertiza. 2016;4:232–247. Russian.
  7. Smolkin V. Svyato mesto pusto ne byvaet: istoriya sovetskogo ateizma [A holy place is never empty: the history of Soviet atheism]. Moscow: Novoe literaturnoe obozrenie; 2021. 552 р. Russian.
  8. Zuev JuP. [Institute of Scientific Atheism (1964–1991)]. In: Zuev YuP, Shmidt VV, editors. Voprosy religii i ateizma. Vypusk 1. Antologiya otechestvennogo religiovedeniya. Chast’ 1. Institut nauchnogo ateizma – Institut religiovedeniya AON pri TsK KPSS [Questions of religion and atheism. Issue 1. Anthology of Russian religious studies. Part 1. Institute of Scientific Atheism – Institute of Religious Studies of the General Assembly of the CPSU Central Committee]. Moscow: MediaProm; 2009. p. 9–34. Russian.
  9. Huhn U. The renaissance of ethnography from the spirit of atheism? Research on «contemporary sectarianism» in the context of N. S. Khrushchev’s anti-religious campaigns. Etnograficheskoe obozrenie. 2018;2:100–121. Russian.
  10. Egorov AG, Bogolyubov KM, editors. Kommunisticheskaya partiya Sovetskogo Soyuza v rezolyutsiyakh i resheniyakh s’ezdov, konferentsii i plenumov TsK (1898–1988). Tom 8. 1946–1955 [Communist Party of the Secular Union in resolutions and decisions of congresses, conferences and plenums of the Central Committee (1898–1988). Volume 8. 1946–1955]. 9th edition. Moscow: Politizdat; 1985. 542 р. Russian.
  11. Nekrich AM. Otreshis’ ot strakha. Vospominaniya istorika [Abandoning of the fear. The Memories of a historian]. London: Overseas Publications Interchangeltol; 1979. 414 p. Russian.
  12. Mitrokhin N. [«Responsible employee of the Central Committee of the CPSU» Vladimir Saprykin: the career of one Soviet professional atheist]. In: Soboleva NV, editor. Chelovek i lichnost’ v istorii Rossii, konets XIX – XX vek. Materialy mezhdunarodnogo kollokviuma; 7–10 iyunya 2010 g.; Sankt-Peterburg, Rossiya [Man and personality in the history of Russia, late 19th – 20th centuries. Materials of the international colloquium; 2010 June 7–10; Saint Petersburg, Russia]. Saint Petersburg: Nestor-Istoriya; 2013. p. 613–626. Russian.
  13. Antonov KM. From pre-revolutionary study of religion to Soviet religious studies: a transformation of scientific method and research techniques and the formation of the Soviet way of dealing with religious questions. Vestnik Pravoslavnogo Svyato-Tikhonovskogo gumanitarnogo universiteta. Seriya 1. Bogoslovie. Filosofiya. Religiovedenie. 2013;6:67–97. Russian.
  14. Korsakov SN, Kolmakova MV, Kalashnikova LA, compilers. Lev Nikolaevich Mitrokhin (1930–2005) [Lev Nikolaevich Mitrokhin (1930–2005)]. Moscow: Institute of Philosophy of the Russian Academy of Sciences; 2017. 107 p. Russian.
  15. Buganov VI. [A. I. Klibanov – historian of social thought]. Voprosy istorii. 1995;2:148–155. Russian.
  16. Lopatkin RA. [At the support points of the Institute of Scientific Atheism]. In: Okulov AF, editor. Voprosy nauchnogo ateizma. Vypusk 5 [The quеstions of scientifiс atheism. Issue 5]. Moscow: Mysl’; 1968. p. 336–342. Russian.
Апублікавана
2022-05-10
Ключавыя словы: Інстытут навуковага атэізму Акадэміі грамадскіх навук пры ЦК КПСС, савецкае рэлігіязнаўства, навука аб рэлігіях, савецкі атэізм
Арганізацыі, якія падтрымліваюць Даследаванне праводзілася пры падтрымцы Расійскага навуковага фонда (праект № 20-78-10095).
Як цытаваць
Мяцель В. В. Інстытут навуковага атэізму і развіццё рэлігіязнаўчых даследаванняў у СССР у 1960–80-я гг. // Часопіс Беларускага дзяржаўнага ўніверсітэта. Гісторыя. 2022. 2. С. 40-50.
Выпуск
№ 2 (2022): Часопіс Беларускага дзяржаўнага ўніверсітэта. Гісторыя
Падзел
Гiстарыяграфiя

Copyright (с) 2022 Часопіс Беларускага дзяржаўнага ўніверсітэта. Гісторыя

Ліцэнзія Creative Commons

Гэты прадукт даступны па ліцэнзіі Creative Commons «Attribution-NonCommercial» («Атрыбуцыя — Некамерцыйнае выкарыстанне») 4.0 Сусветная.

Аўтары, якія публікуюцца ў гэтым часопісе, пагаджаюцца з наступным:

 

1. Аўтары захоўваюць за сабой аўтарскія правы на работу і перадаюць часопісу права першай публікацыі работы на ўмовах ліцэнзіі Creative Commons Attribution-NonCommercial. 4.0 International (CC BY-NC 4.0).

2. Аўтары захоўваюць права заключаць асобныя кантрактныя дамоўленасці, звязаныя з неэксклюзіўным распаўсюджаннем версіі работы ў апублікаваным тут выглядзе (напрыклад, размяшчэнне яе ў інстытуцкім сховішчы, публікацыя ў кнізе) са спасылкай на яе арыгінальную публікацыю ў гэтым часопісе.

3. Аўтары маюць права размяшчаць сваю работу ў інтэрнэце (напрыклад, у інстытуцкім сховішчы або на персанальным сайце) да і ў час працэсу разгляду яе гэтым часопісам, паколькі гэта можа прывесці да прадуктыўнага абмеркавання і большай колькасці спасылак на дадзеную работу. (Гл. The Effect of Open Access).