Сталінская эпоха: асаблівасці фарміравання ГУЛАГа

  • Віктар Аркадзьевіч Бярдзінскіх Інстытут гуманітарных і сацыяльных навук Вяцкага дзяржаўнага ўніверсітэта, вул. Леніна, 111, 610002, г. Кіраў, Расія
  • Вячаслаў Іванавіч Менькоўскі Беларускi дзяржаўны ўнiверсiтэт, пр. Незалежнасцi, 4, 220030, г. Мiнск, Беларусь

Анатацыя

Разглядаюцца ідэалогія і эканоміка паднявольнай працы ў савецкім ГУЛАГу (Галоўнае ўпраўленне лагераў і месцаў зняволення, пазней – Галоўнае ўпраўленне папраўча-працоўных лагераў). Паказана фарміраванне структуры ГУЛАГа, выяўлены яе асаблівасці, адзначаны негатыўныя наступствы паднявольнай працы. Сцвярджаецца, што ГУЛАГ стаў адным з феноменаў эпохі сталінізму. Падкрэсліваецца нарастанне ў апошнія гады ўвагі гісторыкаў да актуальных як для акадэмічнага асяроддзя, так і для грамадства ў цэлым праблем савецкай гісторыі, у кола якіх уваходзіць і гісторыя сталінізму ў розных яго вымярэннях і складніках. Увага надаецца таму факту, што аб’ектыўны аналіз гістарычнага вопыту сталінскага перыяду савецкай гісторыі зноў набывае агульнаграмадзянскае значэнне. Адзначаецца ўплыў факта існавання ГУЛАГа на культуру, мову і мараль савецкага (а цяпер расійскага) грамадства, якое сутыкаецца з праблемамі маральнага пераадолення спадчыны ГУЛАГа. Менавіта ў ГУЛАГу склаўся своеасаблівы комплекс норм паводзін, уласцівы не толькі зняволеным, але і ў пэўнай ступені вольнанаёмным работнікам, паколькі абедзве гэтыя часткі лагернага насельніцтва жылі ў своеасаблівым сімбіёзе, спецыфічнай этыкай прасякаўся кожны, хто меў дачыненне да лагера (зняволены – «бытавік» або «палітычны» (жарг.), ахоўнік або наглядчык, выхавацель або інжынер). Унутры- і пазалагерны савецкі соцыум характарызуецца як адзінае цэлае, створанае аднымі і тымі ж скульптарамі, паводле адной задумы і з аднаго і таго ж чалавечага матэрыялу.

Біяграфіі аўтараў

Віктар Аркадзьевіч Бярдзінскіх, Інстытут гуманітарных і сацыяльных навук Вяцкага дзяржаўнага ўніверсітэта, вул. Леніна, 111, 610002, г. Кіраў, Расія

доктар гістарычных навук, прафесар; прафесар кафедры айчыннай гісторыі і этналогіі факультэта гісторыі, палітычных навук і культуралогіі

Вячаслаў Іванавіч Менькоўскі, Беларускi дзяржаўны ўнiверсiтэт, пр. Незалежнасцi, 4, 220030, г. Мiнск, Беларусь

доктар гістарычных навук, прафесар; прафесар кафедры гісторыі Расіі гістарычнага факультэта

Літаратура

  1. Gorkiy M., Averbah L. L., Firin S. G. (eds) [The White Sea-Baltic Canal named Stalin: history of construction. 1931–1934]. Moscow, 1998 (in Russ.).
  2. Borisov E. N., Bushmanova N. P., Lobastov A. I. et al. (eds). [Repentance: Komi republican matyrology of victims mass repression] : in 10 vol. Syktyvkar, 1998–2015. 10 vol. (in Russ.).
  3. Yakovlev A. N. (ed.) [GULAG: General Directorate of Camps. 1918–1960]. Moscow, 2000 (in Russ.).
  4. Kokurin A. I., Petrov N. V. [GULAG: General Directorate of Camps. 1918–1960]. Moscow, 2002 (in Russ.).
  5. Vilenskii S. S., Kokurin A. I., Atamashkina G. V. (compilers). [Children of the Gulag. 1918–1956]. Moscow, 2002 (in Russ.).
  6. Zyuzina A. I. [The history of Stalin’s Gulag. The end of the 1920s – the first half of the 1950s] : in 7 vol. Moscow, 2004 –2005. 7 vol. (in Russ.).
  7. Khlevnyuk O. V. (ed.). [Prisoners on the construction sites of communism. Gulag and energy facilities in the USSR]. Moscow, 2008 (in Russ.).
  8. Lazarev V. M., Boldyrev N. N. [After living in the Gulag]. Moscow, 2001 (in Russ.).
  9. Gheith J., Jolluck K. Gulag Voices: Oral Histories of Soviet Incarceration and Exile. Basinstoke, 2011.
  10. Simoniya N. A. (ed.). [Historiography of Stalinism] : collect. art. Moscow, 2007 (in Russ.).
  11. Khokhlov A. V. Role of the «Camp» Economy sector in the National economy reconstruction: Problems of Historiography. Nauchnye vedom. Belgorodskogo gos. univ. Istoriya. Politologiya. 2009. No. 12. P. 170–175 (in Russ.).
  12. Upadyshev N. V. On Modern Approaches to Research in Gulag History. Vestnik Severnogo (Arkticheskogo) fed. univ. Gumanit. i sotsial’nye nauki. 2012. No. 2. C. 170–172 (in Russ.).
  13. Keep J., Litvin A. [The epoch of Joseph Stalin in Russia. Modern Historiography]. 2nd ed. Moscow, 2009. (in Russ.).
  14. Litvin A. A Stage Complete? 1937 in the History of Russia: Retrospective Reflections. Ab Imperio. 2017. No. 1. P. 323–356 (in Russ.).
  15. Applebaum A. Gulag: A History. New Work, 2003.
  16. Gregory P. The Political Economy of Stalinism: Evidence From the Soviet Secret Archives. Cambrige, 2004.
  17. Ivanova G. M. [History of the Gulag. 1918–1958: Socio-economic and political-legal aspects]. Moscow, 2006 (in Russ.).
  18. Barnes S. Death and Redemption: The Gulag and the Shaping of Soviet Society. Princeton, 2011.
  19. Berdinskikh V. A., Berdinskikh I. V., Veremiev V. I. [System of special settlements in the Soviet Union 1930–1950]. Syktyvkar, 2015 (in Russ.).
  20. Gregory P., Lazarev V. (eds). The Economics of Forced Labor: The Soviet Gulag. Stanford, 2003.
  21. Harrison M. (ed.) Guns and Rubles: The Defense Industry in the Stalinist State. New Haven, 2008.
  22. Special Issue on the Soviet Gulag. Kritika. Vol. 16. No. 3.
  23. Morozov N. A. [Gulag in the Komi region 1929–1956]. Syktyvkar, 1997 (in Russ.).
  24. Berdinskikh V. A. [The history of one camp (Vyatlag)]. Moscow, 2001 (in Russ.).
  25. Barenberg A. Gulag Town, Company Town: Forced Labor and Its Legacy in Vorkuta. New Haven, 2014.
  26. Shirokov A. I. [Dalstroy in the socio-economic development of the North-East USSR (1930–1950s.)]. Moscow, 2014 (in Russ.).
  27. Belykh N. Yu. [The economy of the Gulag as a system of forced labor (On the materials of Vyatlag 1938–1953)]. Moscow, 2011 (in Russ.).
  28. Viola L. The Unknow Gulag. The loss World of Stalin’s Special Settlements. Moscow, 2010 (in Russ.).
  29. Gregory P. The political economy of Stalinism. Moscow, 2008 (in Russ.).
  30. Borodkin L. I., Gregory P., Khlevniuk O. V. (eds). [Gulag: The Economy of Forced Labor]. Moscow, 2008 (in Russ.).
  31. Nakhapetov B. A. [Essays on the history of the sanitary service of the Gulag]. Moscow, 2009 (in Russ.).
  32. Dobrovolskii I. V. (ed.). [Gulag: its builders, inhabitants and heroes]. Moscow, 1998 (in Russ.).
  33. Khlevniuk O. V. [Economics of the OGPU-NKVD-MVD USSR in 1930–1953: scale, structure, development trends]. In: Borodkin L. E., Gregory P., Khlevniuk O. V. (eds). [Gulag: The Economy of Forced Labor]. Moscow, 2008 (in Russ.).
  34. Shirokov A. I. [Dalstroy: prehistory and the first decade]. Magadan, 2000 (in Russ.).
  35. Dobrovolsky I. V. (ed.) [Gulag: its builders, inhabitants and heroes]. Frankfurt am Main ; Moscow, 1999 (in Russ.).
  36. Zyuzina I. A. [The history of Stalin’s Gulag]: collect. comp. in 4 vol. Moscow, 2004. Vol. 4 : [The Population of the Gulag: Number and Conditions of Detention] (in Russ.).
  37. Zemskov V. N. [GULAG (Historical and Sociological aspect)]. Sotsiologicheskiye issled. 1991. No. 6–7 (in Russ.).
  38. Zyuzina I. A. [The history of Stalin’s Gulag] : collect. comp. in 4 vol. Moscow, 2004. Vol. 3 : [The Gulag Economy] (in Russ.).
  39. Elantseva O. P. [BAM: the first decade] Otechestvennaya istoriya. 1994. No. 6. P. 89–103 (in Russ.).
  40. Polyakov Yu. A. (ed.). [Population of Russia in the XX century. Historical essays] : in 3 vol. Moscow, 2001. Vol. 2 (in Russ.).
Апублікавана
2017-09-29
Ключавыя словы: ГУЛАГ, сталінізм, СССР, зняволеныя, паднявольная праца, гістарыяграфія, сацыяльныя і гуманітарныя навукі
Як цытаваць
Бярдзінскіх В. А., Менькоўскі В. І. Сталінская эпоха: асаблівасці фарміравання ГУЛАГа // Часопіс Беларускага дзяржаўнага ўніверсітэта. Гісторыя. 2017. 3. С. 44-54.