Сацыяльная біяграфія ўдзельніка Люблінскага сойма 1569 г.: Пётр Кісель і Цімафей Гурка

  • Уладзімір Аляксеевіч Падалінскі Беларускi дзяржаўны ўнiверсiтэт, пр. Незалежнасцi, 4, 220030, г. Мiнск, Беларусь
DOI:: https://doi.org/10.33581/2520-6338-2019-2-10-21

Анатацыя

Разглядаюцца біяграфіі Пятра Кісяля і Цімафея Гуркі, якія прадстаўлялі на сойме 1569 г. Віцебскі павет і непасрэдна ўдзельнічалі ў заключэнні Люблінскай уніі. Доўгі час у гістарыяграфіі ўвага надавалася толькі самым уплывовым дзеячам гэтага сойма. Аднак сваю ролю ў перамовах аб уніі адыгралі і «нічым не прыметныя» прадстаўнікі шырокіх колаў павятовага шляхецтва Вялікага Княства Літоўскага. Інтарэсы і ўяўленні, свядомасць і каштоўнасці, нарэшце, асабісты вопыт гэтых людзей непасрэдна ўплывалі на іх грамадска-палітычную пазіцыю, а значыць, у той ці іншай ступені і на жыццё ўсёй дзяржавы. Мэта даследавання – на прыкладзе ўнікальных лёсаў двух віцебскіх шляхціцаў паказаць важныя формы сацыяльнай актыўнасці дробнай і сярэдняй шляхты Вялікага Княства Літоўскага ў другой палове XVI ст. Адлюстраваны ўплыў ваенна-палітычных падзей 1560-х гг. на палітычную дзейнасць Пятра Кісяля і Цімафея Гуркі. Адзначана, што вопыт Інфлянцкай вайны, безумоўна, паўплываў на іх пазіцыю па пытанні заключэння уніі паміж Вялікім Княствам Літоўскім і Каронай Польскай у 1569 г. Зроблена выснова, што менавіта кардынальныя трансфармацыі 1560-х гг. (дзяржаўныя рэформы ў Вялікім Княстве Літоўскім, стварэнне Рэчы Паспалітай) далі родам Кісялёў і Гуркаў магчымасць актыўна ўключыцца ў грамадскае жыццё і на доўгі час заняць трывалае месца сярод палітычнай эліты Віцебскага павета. Падкрэсліваецца, што падрабязнае вывучэнне біяграфій простых шляхціцаў адкрывае новыя перспектывы ў даследаванні шляхецкага саслоўя Вялікага Княства Літоўскага.

Біяграфія аўтара

Уладзімір Аляксеевіч Падалінскі, Беларускi дзяржаўны ўнiверсiтэт, пр. Незалежнасцi, 4, 220030, г. Мiнск, Беларусь

кандыдат гістарычных навук, дацэнт; загадчык кафедры гісторыі Беларусі старажытнага часу і сярэдніх вякоў гістарычнага факультэта

Літаратура

  1. Ferenc M. Mikołaj Radziwiłł «Rudy» (ok. 1515–1584). Działalność polityczna i wojskowa. Kraków: Towarzystwo Wydawnicze «Historia Iagellonica»; 2008. 671 s.
  2. Ragauskienė R. Lietuvos Didžiosios Kunigaikštystės kancleris Mikalojus Radvila Rudasis (Apie 1515–1584 m.). Vilnius: Seimo leidykla «Valstybės żinios»; 2002. 448 p.
  3. Kempa T. Mikołaj Krzysztof Radziwiłł Sierotka (1549–1616) wojewoda wileński. Warszawa: Semper; 2000. 382 s.
  4. Kempa T. Mikalaj Kryshtaf Radzivil Sirotka (1549–1616). Vilenski vajavoda [Mikałaj Krysztaf Radziwił «the Orphan» (1549–1616), the voivode of Vilnia]. Shalanda A, editor. Mir: Muzej «Zamkavy kompleks “Mir”»; 2016. 503 p. Belarusian.
  5. Kutrzeba S, Semkowicz W, redaktorzy. Akta unii Polski z Litwą 1385–1791. Kraków: Polska Akademia Umiejętności; 1932. Razem z Towarzystwom Naukowego Warszawskiego. LVI, 571 s.
  6. Padalinski U. The representation of the Grand Duchy of Lithuania in the final stage of the seym of Lublin (June – August 1569). Zapiski Historyczne. 2014;79(4):27–51.
  7. Padalinski U. [Problems of research of the Grand Duchy of Lithuania’s representation at the Commonwealth general diets (the example of the final stage of the Lublin Diet of 1569)]. In: Skepyan AA, compiler. Vjalikae Knjastva Litowskae: palityka, jekanomika, kul’tura. Chastka 1 [The Grand Duchy of Lithuania: politics, economy, and culture. Part 1]. Minsk: Belaruskaja navuka; 2017. p. 209–220. Belarusian.
  8. Padalinski UA. Pradstawnictva Vjalikaga Knjastva Litowskaga na Ljublinskim sojme 1569 goda: udzel u pracy pershaga val’naga sojma Rjechy Paspalitaj [The representation of the Grand Duchy of Lithuania at the Lublin Diet of 1569: participation in the activities of the first general diet of the Commonwealth]. Radaman AA, editor. Minsk: A. M. Janushkevich; 2017. 240 p. Belarusian.
  9. Solovyev EYu. [Biographical analysis as a type of historical and philosophical research]. In: Solovyev EYu. Proshloe tolkuet nas: ocherki po istorii filosofii i kul’tury [The past interprets us: essays on the hstory of philosophy and culture]. Moscow: Politizdat; 1991. p. 19–52. Russian.
  10. Makarau MD. Ad pasada da magdjeburgii: pravavoe stanovishcha nasel’nictva mestaw Belaruskaga Padzvinnja w XIV – pershaj palove XVII st. [From pasad to Magdeburg law: the legal status of the urban population of Dzvina River Basin in Belarus in the 14th – the first half of the 17th century]. Minsk: Ekaperspektyva; 2008. 248 p. Belarusian.
  11. Niesiecki K. Herbarz Polski. Tom 4. Bobrowicz J, redaktor. Lipsk: Drukiem Breitkopfa Haertela; 1839. 518 s.
  12. Niesiecki K. Herbarz Polski. Tom 5. Bobrowicz J, redaktor. Lipsk: Drukiem Breitkopfa Haertela; 1840. 476 s.
  13. Boniecki A, kompilator. Poczet rodów w Wielkim Księstwie Litewskim w XV i XVI wieku. Warszawa: Druk J. Bergera; 1887. XV, 425, XLIX s.
  14. Żychliński T, redaktor. Złota księga szlachty polskiej. Rocznik 3. Poznań: Drukarnia F. Chocieszyńskiego; 1881. 380 s.
  15. Narbut AN. Gurko-Romeiki. Rodoslovnye rospisi. Vypusk 10 [Gurko-Romeyki. Pedigree Charts. Issue 10]. Moscow: Publisher unknown; 1998. 44 p. Russian.
  16. Kiselyov VN, Svistun VO, compilers. Adam Grigor’evich Kisel’: sbornik materialov [Adam Grigoryevič Kisel: collection of materials]. Minsk: V. P. Ilyin; 2012. 495 p. Russian.
  17. Zielińska T. Rody urzędami zaszczycone. Próba sondażu. W: Wyczański A. Społeczeństwo staropolskie. Studia i szkice. Tom 2. Warszawa: PWN; 1979. s. 193–227.
  18. Repina LP. Istoricheskaya nauka na rubezhe XX–XXI vv.: sotsial’nye teorii i istoriograficheskaya praktika [History at the border of the 20th–21st centuries: social theories and historiographical practices]. Moscow: Krug; 2011. 560 p. Russian.
  19. Lesmaitis G, redaktor. Popisy wojskowe pospolitego ruszenia Wielkiego Księstwa Litewskiego (1524–1566). Białystok: Instytut Badań nad Dziedzictwem Kulturowym Europy; 2016. 435 s. Polish, Belarusian.
  20. Varonin V, compiler. Rjevizija Polackaga vajavodstva 1552 goda [The revision of the Polaсk Voivodeship (1552)]. Miensk: Arche; 2011. 271 p. Belarusian.
  21. Janushkevich AM. Vjalikae Knjastva Litowskae i Infljanckaja vajna 1558–1570 gg. [The Grand Duchy of Lithuania and the Livonian War 1558–1570]. Minsk: Medisont; 2007. 356 p. Belarusian.
  22. Lyubavskiy MK. Litovsko-russkii seim: opyt po istorii uchrezhdeniya v svyazi s vnutrennim stroem i vneshneyu zhizn’yu gosudarstva [The Lithuanian-Russian Diet: experience of the institution’s history in connection with the internal system and external life of the state]. Moscow: Universitetskaya tipografiya; 1900. 850, 232, LXXII p. Russian.
  23. Hrusha AI, editor. Metryka Vjalikaga knjastva Litowskaga. Kniga zapisaw 44 (1559–1566) [Metrics of the Grand Duchy of Lithuania: book of records 44 (1559–1566)]. Minsk: Arty-Feks; 2001. 229 p. Belarusian.
  24. Rachuba A. Wielkie Księstwo Litewskie w systemie parlamentarnym Rzeczypospolitej w latach 1569–1763. Warszawa: Wydawnictwo Sejmowe; 2002. 376 s.
  25. Lojka PA. Shljahta belaruskih zjamel’ u gramadska-palitychnym zhycci Rjechy Paspalitaj drugoj palovy XVI – pershaj trjeci XVII st. [The nobility of the Belarusian Lands in the social and political life of the Commonwealth of the second half of the 16th – the first third of the 17th century]. Minsk: Belarusian State University; 2002. 99 p. Belarusian.
  26. Dounar-Zapolski MV. Dzjarzhawnaja gaspadarka Vjalikaga Knjastva Litowskaga pry Jagelonah [The state economy of the Grand Duchy of Lithuania under the Jagiellonians]. Hrusha AI, Aljakhnovič RA, editors. Minsk: Belaruskaja navuka; 2009. 759 p. Belarusian.
  27. Dounar TI, Satolin UM, Jukho JaA. Statut Vjalikaga Knjastva Litowskaga 1566 goda [The Statute of the Grand Duchy of Lithuania of 1566]. Minsk: Tjesej; 2003. 352 p. Belarusian.
  28. Deveikytė E, Lesmaitis G, redaktoriai. Lithuanian Metrica. Užrašymų knyga 47: 1565–1567. Vilnius: Lietuvos istorijos instituto; 2018. 218 p. Belarusian, Lithuanian.
  29. Janushkevich A. Union with the crown in home policy of the Grand Duchy of Lithuania before the 1569 parliament in Lublin. Belarusian Historical Review. 2003;10(1–2):29–58. Belarusian.
  30. Dounar-Zapolski M. Vybranae [Selected works]. Lebedzeva V, compiler. Minsk: Belaruskaja navuka; 2017. 668 p. Russian, Belarusian.
  31. Vilimas D. Lietuvos Didžiosios Kunigaikštystės žemės teismo sistemos formavimasis (1564–1588). Vilnius: Lietuvos istorijos instituto leidykla; 2006. 290 p.
  32. Shalanda A. [The castle court of the Hrodna district of the Grand Duchy of Lithuania in the second half of the 16th– 17th centuries. Part 1. Prerequisites, course and results of the Hrodna Castle court’s reform (1562–1572)]. In: Smalyanchuk AF, Slizh NU, editors. Garadzenski palimpsest. 2010. Dzjarzhawnyja i sacyjal’nyja struktury. XVI–XX stst. [Hrodna palimpsest. 2010. State and social structures. 16th–20th centuries]. Minsk: Zmitser Kolas; 2011. p. 12–44. Belarusian.
  33. Radaman A, Halubovich V, Vilimas D. County officials of the Vitsebsk Voivodeship (second half of the 16th – first half of the 17th century). Commentarii Polocenses Historici. 2005;2:51–61. Belarusian.
  34. Varonin VA, Grusha AI, Starostina IP, Khoroshkevich AL, compilers. Sudebnaya kniga vitebskogo voevody, gospodarskogo marshalka, volkovyskogo i oboletskogo derzhavtsy M. V. Klochko. 1533–1540 [The court book of the voivode of Vitsebsk, the hospodar marshall, starosta of Volkovysk and Oboltsy M. Klochko. 1533–1540]. Khoroshkevich AL, Golenchenko GJ, editors. Moscow: Nauka; 2008. 525 p. Belarusian, Russian.
  35. Kolankowski L. Posłowie sejmów koronnych Zygmunta Augusta. W: Reformacja w Polsce. 1928;5(17–18):121–138.
  36. Miatselski AA, editor. Metryka Vjalikaga Knjastva Litowskaga. Kniga 70 (1582–1585): kniga zapisaw № 70 (kopija kanca XVI st.) [Metrics of the Grand Duchy of Lithuania: book 70 (1582–1585). Book of Records No. 70 (copy of the end of the 16th century)]. Minsk: Belaruskaja navuka; 2008. 354 p. Belarusian.
  37. Rachuba A, redaktor. Deputaci Trybunału Głównego Wielkiego Księstwa Litewskiego (1582–1696): spis. Warszawa: Wydawnictwo DiG; 2007. 469 s.
  38. Alyaksandrava AF, Babkova VU, Bober IM, compilers. Tastamenty shljahty i mjashchan Belarusi drugoj palovy XVI st. (z aktavyh knig Nacyjanal’naga gistarychnaga arhiva Belarusi) [Testaments of Belarus nobility and bourgeois of the second half of the 16th century (from the documentary books of the National Historical Archive of Belarus)]. Minsk: Belaruskaja jencyklapedyja imja P. Browki; 2012. 736 p. Belarusian, Polish.
  39. Padalinski U. «At the request of their grace, the lords of county officials and nobles of the Vitsebsk District, I have done...»: political relations between the Vitsebsk District nobility and the voivode Mikałaj P. Sapieha (1588–1599). In: Skepyan AA, compiler. Sapegi: asoby, kar’ery, majontki [The Sapieha family: personalities, careers, estates]. Minsk: A. M. Janushkevich; 2018. p. 49–68. Belarusian.
Апублікавана
2019-04-16
Ключавыя словы: Люблінская унія, біяграфія, Вялікае Княства Літоўскае, Рэч Паспалітая, шляхта, сацыяльная актыўнасць
Як цытаваць
Падалінскі У. А. Сацыяльная біяграфія ўдзельніка Люблінскага сойма 1569 г.: Пётр Кісель і Цімафей Гурка // Часопіс Беларускага дзяржаўнага ўніверсітэта. Гісторыя. 2019. 2. С. 10-21.
Выпуск
№ 2 (2019): Часопіс Беларускага дзяржаўнага ўніверсітэта. Гісторыя
Падзел
Тэматычны раздзел

Copyright (с) 2019 Часопіс Беларускага дзяржаўнага ўніверсітэта. Гісторыя

Ліцэнзія Creative Commons

Гэты прадукт даступны па ліцэнзіі Creative Commons «Attribution-NonCommercial» («Атрыбуцыя — Некамерцыйнае выкарыстанне») 4.0 Сусветная.

Аўтары, якія публікуюцца ў гэтым часопісе, пагаджаюцца з наступным:

 

1. Аўтары захоўваюць за сабой аўтарскія правы на работу і перадаюць часопісу права першай публікацыі работы на ўмовах ліцэнзіі Creative Commons Attribution-NonCommercial. 4.0 International (CC BY-NC 4.0).

2. Аўтары захоўваюць права заключаць асобныя кантрактныя дамоўленасці, звязаныя з неэксклюзіўным распаўсюджаннем версіі работы ў апублікаваным тут выглядзе (напрыклад, размяшчэнне яе ў інстытуцкім сховішчы, публікацыя ў кнізе) са спасылкай на яе арыгінальную публікацыю ў гэтым часопісе.

3. Аўтары маюць права размяшчаць сваю работу ў інтэрнэце (напрыклад, у інстытуцкім сховішчы або на персанальным сайце) да і ў час працэсу разгляду яе гэтым часопісам, паколькі гэта можа прывесці да прадуктыўнага абмеркавання і большай колькасці спасылак на дадзеную работу. (Гл. The Effect of Open Access).