Люблінская унiя ў кантэксце наратыўнага мінімалізму і прававога гістарызму канца XVI – першай паловы XVII ст.

  • Віталій Уладзіміравіч Галубовіч Гродзенскі дзяржаўны аграрны ўніверсітэт, вул. Церашковай, 28, 230008, г. Гродна, Беларусь

Анатацыя

Прааналізаваны звесткі пра Люблінскую унію 1569 г. з наратыўных і дакументальных крыніц, якія адносяцца да часоў праўлення першых манархаў дынастыі Ваза. Вызначаны асноўныя кантэксты ўжывання тэрміна «унія» ў соймавых канстытуцыях і дакументацыі з’ездаў шляхты Вялікага Княства Літоўскага. Зроблены высновы пра механізм трансляцыі памяці пра унію і адносіны да яе шляхты Вялікага Княства Літоўскага. Выяўлена непасрэдная карэляцыя паміж адзнакамі уніі на розных узроўнях дзяржаўных прадстаўнічых устаноў Рэчы Паспалітай. Паказана, што Люблінскі сойм 1569 г. быў ключавой падзеяй у гісторыі Усходняй Еўропы, але ў гістарычных працах (хроніках і летапісах) другой паловы XVI – пачатку XVII ст. звесткі пра яго маюць лаканічны і агульны характар. Зроблена выснова пра тое, што ў канцы XVI – першай палове XVII ст. памяць пра Люблінскую унію трансліравалася пераважна не праз наратыўныя крыніцы. Вельмі істотную ролю ў актуалізацыі падзей 1569 г. адыгрывалі прававыя акты і пастановы дзяржаўных устаноў. Вынікам дзяржаўнага саюзу Вялікага Княства Літоўскага з Польшчай стала зацвярджэнне норм публічнага права, якія не маглі быць праігнараваны ніводным прадстаўніком так званага палітычнага народа Вялікага Княства Літоўскага ў наступныя стагоддзі. Сцвярджаецца, што ў цэлым шляхта Вялікага Княства Літоўскага не ставіла пад сумненне правільнасць выбару 1569 г., прыняла і абараняла «люблінскі міф», паколькі ў тых умовах мела ад гэтага больш пераваг, чым страт.

Біяграфія аўтара

Віталій Уладзіміравіч Галубовіч, Гродзенскі дзяржаўны аграрны ўніверсітэт, вул. Церашковай, 28, 230008, г. Гродна, Беларусь

кандыдат гістарычных навук, дацэнт; дацэнт кафедры грамадскіх навук факультэта бухгалтарскага ўліку

Літаратура

  1. Kascjuk MP, Isaenka UF, Shtyhaw GV, Karobushkina TM, Lojka PA, Kapyski ZJu, et al. Narysy gistoryi Belarusi. Chastka 1 [Essays on the history of Belarus. Part 1]. Kascjuk MP, editor. Minsk: Belarus; 1994. 527 p. Belarusian.
  2. Bohan Ju, Galenchanka G, Golubew V, Dzjarnovich A, Downar A, Ivanova L, et al. Gistoryja Belarusi. Tom 2. Belarus’ u peryjad Vjalikaga Knjastva Litowskaga [History of Belarus. Volume 2. Belarus in the Great Duchy of Lithuania]. Kascjuk M, editor. Minsk: Ekoperspektiva; 2008. 688 p. Belarusian.
  3. Juho JA. Karotki narys gistoryi dzjarzhavy i prava Belarusi [A short history of state and law of Belarus]. Minsk: Universitjeckae; 1992. 270 p. Belarusian.
  4. Snopkovsky VE. Gistoryja zneshnjaj palityki Belarusi. Chastka 1. Ad pachatku dzjarzhawnasci da kanca XVIII st. [History of foreign policy of Belarus. Part 1. From the beginning of statehood to the end of the 18th century]. Minsk: Belarusian State University; 2003. 281 p. Belarusian.
  5. Padalinski UA. Pradstawnictva Vjalikaga Knjastva Litowskaga na Ljublinskim sojme 1569 goda: udzel u pracy pershaga val’naga sojma Rjechy Paspalitaj [The representation of the Grand Duchy of Lithuania at the Lublin Diet of 1569: participation in the activities of the first general diet of the Commonwealth]. Radaman AA, editor. Minsk: A. M. Janushkevich; 2017. 240 p. Belarusian.
  6. Sokal SF, Janushkevich AM, editors. Prablemy intjegracyi i inkarparacyi w razvicci Cjentral’naj i Ushodnjaj Ewropy w peryjad rannjaga novaga chasu: matjeryjaly Mizhnarodnaj navukovaj kanferjencyi; 15–17 kastrychnika 2009 g.; Minsk, Belarus [Problems of integration and incorporation in the development of Central and Eastern Europe in the early Modern period: proceedings of the International sciences conferences; 2009 October 15–17; Minsk, Belarus]. Minsk: BIP-S Plus; 2010. 440 p. Belarusian, Russian, Polish.
  7. Lojka PA. Shljahta belaruskih zjamel’ u gramadska-palitychnym zhycci Rjechy Paspalitaj drugoj palovy XVI – pershaj trjeci XVII st. [The nobility of the Belarusian Lands in the social and political life of the Commonwealth of the second half of the 16th – the first third of the 17th century]. Minsk: Belarusian State University; 2002. 99 p. Belarusian.
  8. Lulevicz H, redaktor. Akta Zjazdów stanów Wielkiego Księstwa Litewskiego. Tom 2. Okresy panowań królów elekcyjnych XVI–XVII wiek. Warszawa: Wydawnictwo Neriton; 2009. 452 s. Razem z Instytut Historii PAN.
  9. Stryjkowski M. Kronika polska, litewska, żmódzka i wszystkiej Rusi. Tom 2. Warszawa: Nakładem G. L. Glucksberga; 1846. 572 s.
  10. Guagnini A. Hronika evropejs’koi’ Sarmatii’ [European Sarmatia Chronicle]. Kyiv: Kiev-Mohylan Academy; 2009. 1006 p. Ukrainian.
  11. Rybakov BA, editor. Polnoe sobranie russkikh letopisei. Tom 32 [Complete collection of Russian Chronicles. Volume 32]. Moscow: Nauka; 1975. 236 p. Russian.
  12. Arlow U, compiler. Belaruskija letapisy i hroniki [Belarusian Annals and Chronicles]. Chamiarycki V, editor. Мinsk: Belaruski knigazbor; 1997. 432 p. Belarusian.
  13. Bielski I, tworca. Kronika Polska Marcina Bielskiego. Kraków: Drukarnia Jakoba Gibeneychera; 1597. 832 s.
  14. Bömelburg HJ. Polska myśl historyczna a humanistyczna historia narodowa (1500–1700). Kraków: Universitas; 2011. 858 s.
  15. Zakrzewski AB. Wielkie Księstwo Litewskie (XVI–XVIII w.). Prawo-ustrój-społeczeństwo. Warszawa: Wydawnictwo Campidoglio; 2013. 324 s.
  16. Shamjakin IP, editor. Statut Vjalikaga Knjastva Litowskaga 1588 g. Tjeksty. Davedka. Kamentaryi [Grand Duchy of Lithuania Statute 1588. Texts. Reference Book. Comments]. Мinsk: BelSE; 1989. 573 p. Belarusian.
  17. Volumina legum. Tom 2. Petersburg: Nakladem i drukiem Jozafata Ohryzki; 1859. 482, XIII s.
  18. Kutrzeba S, Semkowicz W, redaktory. Аkta unii Polski z Litwą (1385–1791). Kraków: Nakładem Polskiej Akademii Umiejętnosci i Towarzystwa Naukowego Warszawskiego; 1932. 570 s.
  19. Baliulis A, Ragauskienė R, Ragauskas A, redaktoriai. Lithuanian Metrika. Vilnius: Žara; 2000. 486 p. Belarusian, Polish.
  20. Mjacel’ski AA, editor. Metryka Vjalikaga Knjastva Litowskaga. Kniga № 272 (1576–1579 gg.). Kniga sudovyh spraw № 58 (kopija kanca XVI st.) [Metrica of the Grand Duchy of Lithuania. Book No. 272 (1576–1579). Court Record Book No. 58 (a copy of the end of the 16th century)]. Minsk: Belaruskaja navuka; 2015. 437 p. Belarusian.
  21. Mjacel’ski AA, editor. Metryka Vjalikaga Knjastva Litowskaga. Kniga № 70 (1582–1585 gg.). Kniga zapisaw № 70 (kopija kanca XVI st.) [Metrica of the Grand Duchy of Lithuania. Book No. 70 (1582–1585). Book of inscriptions No. 70 (a copy of the end of the 16th century)]. Minsk: Belaruskaja navuka; 2008. 354 p. Belarusian.
  22. Volumina legum. Tom 3. Petersburg: Nakladem i drukiem Jozafata Ohryzki; 1859. 472, XV s.
  23. Volumina legum. Tom 4. Petersburg: Nakladem i drukiem Jozafata Ohryzki; 1859. 501, XVII s.
  24. Radziwiłł AS. Pamiętniki o dziejach w Polsce. Tom 2. Warszawa: PІW; 1980. 554 s.
  25. Rachuba A. Wielkie Księstwo Litewskie w systemie parlamentarnym Rzeczypospolitej w latach 1569–1763. Warszawa: Wydawnictwo Sejmowe; 2002. 376 s.
  26. Mikhaluk D. [Frontier disputes between the Crown and the Grand Duchy of Lithuania in 16th–17th centuries on the example Melnitsky and Brest lands]. Gistarychny al’manah. 2001;5:23–53. Belarusian.
  27. Halubovich V. Polackaja shljahta i dynastyja Vaza [Polatsk gentry and Vasa dynasty]. Minsk: A. M. Yanushkevich; 2016. 224 p. Belarusian.
  28. Halubovich V. [Poles and the Polish Crown in the instructions of the gentryof the Grand Duchy of Lithuania during the reign of Ladislas Vasa]. In: Krjen I, Musienka S, Papow I, Rowba Ja, editors. Shljah da wzaemnasci = Droga ku wzajemności: matjeryjaly XV Mizhnarodnaj navukovaj kanferjencyi; 13–14 listapada 2008 g.; Grodna, Belarus [Way to reciprocity: materials of 15th International scientific conference; 2008 November 13–14; Hrodna, Belarus]. Hrodna: Yanka Kupala Grodno State University; 2009. p. 199–202. Belarusian.
  29. Saganovich H. [Lublin 1569 act in the postulates of regional gentry councils in the XVII century]. In: Sokal SF, Janushkevich AM, editors. Prablemy intjegracyi i inkarparacyi w razvicci Cjentral’naj i Ushodnjaj Ewropy w peryjad rannjaga novaga chasu: matjeryjaly Mizhnarodnaj navukovaj kanferjencyi; 15–17 kastrychnika 2009 g.; Minsk, Belarus [Problems of integration and incorporation in the development of Central and Eastern Europe in the early Modern period: proceedings of the International scientific conference; 2009 October 15–17; Minsk, Belarus]. Minsk: BIP-S Plus; 2010. p. 220–232. Belarusian.
Апублікавана
2019-04-16
Ключавыя словы: Люблінская унія, Вялікае Княства Літоўскае, Польшча, Рэч Паспалітая, дзяржава, хроніка, шляхта, канстытуцыя, сойм, з’езд, права, акт
Як цытаваць
Галубовіч В. У. Люблінская унiя ў кантэксце наратыўнага мінімалізму і прававога гістарызму канца XVI – першай паловы XVII ст. // Часопіс Беларускага дзяржаўнага ўніверсітэта. Гісторыя. 2019. 2. С. 22-30.