1708 год у Беларусі: параўнальны аналіз белых плям трох найбуйнейшых баёў

  • Аляксандр Мікалаевіч Слесарэнка Дняпроўскі нацыянальны ўніверсітэт імя Алеся Ганчара, пр. Гагарына, 72, 49000, г. Дняпро, Украіна
DOI:: https://doi.org/10.33581/2520-6338-2019-2-31-39

Анатацыя

Разглядаецца адзін з вузлавых момантаў Вялікай Паўночнай вайны – паход шведскага караля Карла ХII на Маскву. Паказана, што даследчыкі гэтай тэмы да цяперашняга моманту не прыйшлі да адзінага меркавання аб прычынах, якія выклікалі раптоўны паварот шведскай арміі на поўдзень з прамога маршруту на Маскву. На аснове даследавання гістарыяграфічных дасягненняў апошніх гадоў праведзены параўнальны аналіз ваенных аперацый, якія адбываліся на тэрыторыі Беларусі летам – восенню 1708 г. У гэты перыяд адбыліся тры буйныя бітвы пры пераправах праз важныя водныя рубяжы: пры Галоўчыне, Маляцічах і Лясной. Усе яны мелі розны вынік, таму ўяўляецца важным дэталёва прааналізаваць асаблівасці гэтых баёў. Выказана меркаванне пра тое, што расійскаму боку ўдалося спалучаць уздзеянне на шведскую армію розных родаў войскаў: гвардзейскай пяхоты, конных драгунскіх палкоў і ірэгулярнай конніцы (казакі, калмыкі і татары). Расійская армія намагалася аслабіць войскі саперніка шляхам стварэння цяжкасцей у забеспячэнні правізіяй. Прычынай павароту на поўдзень Карла ХII стала страта ваеннага абозу, які суправаджаў корпус Левенгаўпта. Аналізуецца ступень дакладнасці крыніц, якія асвятляюць падзеі Вялікай Паўночнай вайны на тэрыторыі Беларусі ў 1708 г. На аснове метаду параўнальнага аналізу крыніц ажыццёўлена спроба ўзнаўлення рэальнай карціны падзей. Зроблена выснова аб наўмысным скажэнні фактаў у афіцыйнай расійскай гістарыяграфіі з мэтай стварэння пазітыўнага іміджу цара Пятра I і яго паплечнікаў як на міжнароднай арэне, так і ўнутры краіны. Выяўлена ўстойлівасць гэтай традыцыі на працягу доўгага часу.

Біяграфія аўтара

Аляксандр Мікалаевіч Слесарэнка, Дняпроўскі нацыянальны ўніверсітэт імя Алеся Ганчара, пр. Гагарына, 72, 49000, г. Дняпро, Украіна

кандыдат гістарычных навук, дацэнт; дацэнт кафедры еўрапейскага і міжнароднага права юрыдычнага факультэта

Літаратура

  1. Gronsky AD. [The Northern war in historiography of Byelorussia between 2010–2015]. In: Efimov SV, editor. Voina i oruzhie. Novye issledovaniya i materialy. Trudy VII Mezhdunarodnoi nauchno-prakticheskoi konferentsii; 18–20 maya 2016 g.; Sankt-Peterburg, Rossiya. Chast’ 2 [War and weapons. New research and materials. Proceeding of the 7th International Scientific and Practical Conference; 2016 May 18–20; Saint Petersburg, Russia. Part 2]. Saint Petersburg: Military-Historical Museum of Artillery, Engineer and Signal Corps; 2016. p. 168–183. Russian.
  2. Velko AV. Bitva u Lesnoi [The battle adout Lesnaja]. Minsk: Belorusskaya pravoslavnaya tserkov’; 2008. 28 p. Russian.
  3. Bespalov AV. Bitvy Velikoi Severnoi voiny [Battle of the Great Northern War]. Moscow: Rejtar; 2005. 254 p. Russian.
  4. Katljrchuk A. Shvjedy w gistoryi j kul’tury belarusaw [The Sweds in history and culture of byelorassians]. Vilnus: Instytut belarusistyki; 2007. 328 p. Belarusian.
  5. Sydorenko BI. [The battle adout Lesnaja in 28 september 1708 in the light of casualties statistics Russian and Swedish army]. In: Severnaya voina 1700–1721 gg. i istoricheskie sud’by Evropy: k 300-letiyu so dnya bitvy pri Lesnoi. Materialy Mezhdunarodnoi nauchno-prakticheskoi konferentsii; 4 oktyabrya 2008 g.; Mogilev, Belarus’ [Northen war 1700–1721 and historical destiny of Europe: to the 300th anniversary of the Battle adout Lesnaja. Materials of the International Scxientific and Practical conference; 2008 October 4; Mogilev, Belarus]. Mogilev: A. Kuleshov Mogilev State University; 2008. p. 279–286. Russian.
  6. Artamonov VA. «Neskazannaya viktoriya»: srazhenie pri Lesnoi. 1708 [«Neskazannaja viktoria»: the battle adout Lesnaja. 1708]. Moscow: Tseikhgauz; 2009. 64 p. Russian.
  7. Artamonov VA. Poltavskoe srazhenie. K 300-letiyu Poltavskoi pobedy [Poltava Battle. To the 300th anniversary of the victory of Poltava]. Moscow: MPPA «BIMPA»; 2009. 704 p. Russian.
  8. Bespalov AV. [Lesson by Golovchino, 1708 July 3–4]. Voin. 2008;8:22–26. Russian.
  9. Bespalov AV. [Lesson by Golovchino, 1708 July 3–4]. Voin. 2008;9:21–23. Russian.
  10. Megorskij BV. [Battle at the Dobroe in 1708: a new sources]. In: Efimov SV, editor. Voina i oruzhie. Novye issledovaniya i materialy. Trudy VIII Mezhdunarodnoi nauchno-prakticheskoi konferentsii; 17–19 maya 2017 g.; Sankt-Peterburg, Rossiya. Chast’ 3 [War and weapons. New research and marerials. Proceeding of the 8th International Scientific and Practical Conference; 2017 May 17–19; Saint Petersburg, Russia. Part 3]. Saint Petersburg: Military-Historical Museum of Artillery, Engineer and Signal Corps; 2017. p. 202–216. Russian.
  11. Ivanuk SA. [Looting of the Polish-Lithuanian Commonwealth during the 1705–1708 campaign]. In: Istoriya voennogo dela. Issledovaniya i istochniki [History of military art. Researches and sources] [Internet]. 2017 [cited 2017 October 22];9:222–262. Available from: http://www.milhist.info/2017/10/22/ivanyk_3. Russian.
  12. From P. Katastrofen vid Poltava. Karl XII: s ryska fättåg 1707–1709. Lund: Historska media; 2006. 424 s.
  13. Stille A. Karl XII kak strateg i taktik 1707–1709 gg. [Karl XII as a strategist and tactician 1707–1709]. Moscow: Publishing House by M. Aleksandrov; 1912. 170 p. Russian.
  14. Englund P. Poltava. Rasskaz o gibeli odnoi armii [Poltava. The story about the death of one army]. Moscow: Novoe knizhnoe obozrenie; 1995. 288 p. Russian.
  15. Kafengauz BB, editor. Pis’ma i bumagi imperatora Petra Velikogo. Tom 8, vypusk 2 [The letters and pipars of imperiater Peter the Great. Volume 8, issue 2]. Moscow: Academy of Sciences of USSR; 1951. 1178 p. Russian.
  16. Tatarnikov KV. Russkaya polevaya armiya 1700–1730. Obmundirovanie i snaryazhenie [Russian field army 1700–1730. Outfit and equipment]. Moscow: Lubimaya kniga; 2008. 234 p. Russian.
  17. Semevskii MI, editor. Arkhiv knyazya F. A. Kurakina. Tom 1. Bumagi knyazya Borisa Ivanovicha Kurakina. 1676–1727 [The archive of prince F.A. Kurakin. Volume 1. The papers of prince B. Kurakin. 1676–1727]. Saint Petersburg: Russkaya starina; 1890. 387 p. Russian.
  18. Baiov AK, editor. Trudy Imperatorskogo Russkogo Voenno-istoricheskogo Obshchestva. Tom 1. Dokumenty Severnoi voiny. Poltavskii period (iyul’ – oktyabr’ 1708 g.) [The works of imperial Military-Historian Society. Volume 1. Documents of the Northern War. Poltava period (July – October 1708)]. Saint Petersburg: Svet; 1909. 291 p. Russian.
  19. Andreev IN, editor. Pis’ma i bumagi imperatora Petra Velikogo. Tom 8, vypusk 1 [The letters and pipars of imperiater Peter the Great. Volume 8, issue 1]. Moscow: Academy of Sciences of USSR; 1948. 406 p. Russian.
  20. Dorrell NA. The dawn of the tsarisn empire: Poltava and the Russian comaigns of 1708–1709. Nottingham: Partizan Press; 2009. 108 p.
  21. Pavlenko S. [The troops of Charles XII in the north of Hetmanshin]. Siverjns’kij litopis. 2014;5:256–300. Ukrainian.
  22. Mackiv T. [How the battle of Poltava was decided?]. Ukrai’ns’kyj istoryk. 1989;4(26):17–28. Ukrainian.
  23. Tarle EV. Severnaya voina i shvedskoe nashestvie na Rossiyu [The Northern war and Swedish offence against Russia]. Moscow: Sotsekgiz; 1958. 480 p. Russian.
  24. Kolganova I, translator. [Dairy of kamerger Charls XII G. Adlerfelt about finding Swedes in the autumn 1708 in Chernigov-Sivershina]. Siverjans’kij litopis. 2014;4:95–110. Ukrainian.
  25. Pavlenko NI, Artamonov VA. 27 Iyunya 1709 g. [1709 June 27]. Moscow: Molodaya gvardiya; 1989. 270 p. Russian.
  26. Andreev IL. Na puti k Poltave [On the way to Poltava]. Moscow: Veche; 2009. 378 p. Russian.
  27. Kopysskij ZY, Meleshko VI. [The helpness of Belarusian people for Russian army during the years of the Northern war]. In: Grekov IB, editor. Poltavskaja pobeda. Iz istorii mezhdunarodnykh otnoshenii nakanune i posle Poltavy [The victory of Poltava. From the history of international relations on the eve and after Poltava]. Moscow: Academy of Sciences of USSR; 1959. p. 209–236. Russian.
Апублікавана
2019-04-16
Ключавыя словы: гвардыя, ірэгулярная конніца, драгунскія палкі, ваенныя аперацыі, пераправа, ваенны абоз
Як цытаваць
Слесарэнка А. М. 1708 год у Беларусі: параўнальны аналіз белых плям трох найбуйнейшых баёў // Часопіс Беларускага дзяржаўнага ўніверсітэта. Гісторыя. 2019. 2. С. 31-39.
Выпуск
№ 2 (2019): Часопіс Беларускага дзяржаўнага ўніверсітэта. Гісторыя
Падзел
Тэматычны раздзел

Copyright (с) 2019 Часопіс Беларускага дзяржаўнага ўніверсітэта. Гісторыя

Ліцэнзія Creative Commons

Гэты прадукт даступны па ліцэнзіі Creative Commons «Attribution-NonCommercial» («Атрыбуцыя — Некамерцыйнае выкарыстанне») 4.0 Сусветная.

Аўтары, якія публікуюцца ў гэтым часопісе, пагаджаюцца з наступным:

 

1. Аўтары захоўваюць за сабой аўтарскія правы на работу і перадаюць часопісу права першай публікацыі работы на ўмовах ліцэнзіі Creative Commons Attribution-NonCommercial. 4.0 International (CC BY-NC 4.0).

2. Аўтары захоўваюць права заключаць асобныя кантрактныя дамоўленасці, звязаныя з неэксклюзіўным распаўсюджаннем версіі работы ў апублікаваным тут выглядзе (напрыклад, размяшчэнне яе ў інстытуцкім сховішчы, публікацыя ў кнізе) са спасылкай на яе арыгінальную публікацыю ў гэтым часопісе.

3. Аўтары маюць права размяшчаць сваю работу ў інтэрнэце (напрыклад, у інстытуцкім сховішчы або на персанальным сайце) да і ў час працэсу разгляду яе гэтым часопісам, паколькі гэта можа прывесці да прадуктыўнага абмеркавання і большай колькасці спасылак на дадзеную работу. (Гл. The Effect of Open Access).