Цэнтральная Азія як гістарычны рэгіён

  • Вячаслаў Іванавіч Менькоўскі Беларускі дзяржаўны ўніверсітэт, пр. Незалежнасці, 4, 220030, г. Мінск, Беларусь
  • Міхал Шмігель Універсітэт Мацея Бела, вул. Народна, 12, 97401, г. Банска-Бістрыца, Славакія
  • Ігар Любаміровіч Жарабцоў Інстытут мовы, літаратуры і гісторыі Комі навуковага цэнтра Уральскага аддзялення РАН, вул. Камуністычная, 26, 167982, г. Сыктыўкар, Расія

Анатацыя

Аналізуецца выкарыстанне гісторыка-геаграфічнага і геапалітычнага паняцця «гістарычны рэгіён» у дачыненні да новых незалежных дзяржаў Цэнтральнай Азіі (Рэспублікі Казахстан, Кыргызскай Рэспублікі, Рэспублікі Таджыкістан, Туркменістана і Рэспублікі Узбекістан), а таксама роля феномена постсавецкай ідэнтычнасці ў фарміраванні сучасных нацый і дзяржаў. Тэрмін «гістарычны рэгіён» інтэрпрэтуецца як тэрыторыя, якая ў нейкі гістарычны час ахоплівала пэўную палітычную, эканамічную, культурную, этнаграфічную, моўную і ментальную прастору. Адзначаецца, што ў савецкі час былі прадпрыняты шматлікія меры па нацыябудаўніцтву на былых ускраінах Расійскай імперыі. Паказваюцца асаблівасці цэнтральнаазіяцкай гістарычнай палітыкі ў сацыяльным, геаграфічным (геапалітычным) і тэмпаральным аспектах. У складанай структуры розных узроўняў гістарычнай памяці вобраз савецкага мінулага інтэрпрэтуецца як набор апісанняў, ідэй і вобразаў мінулага, якія генерыруюцца ўладным дыскурсам, як калектыўныя штодзённыя ўяўленні аб мінулым, а таксама як індывідуальная памяць, што аб’ядноўвае асобу з пэўнай сацыяльнай стратай. Робіцца выснова аб тым, што рэгіянальныя і глабальныя праблемы не дазваляюць краінам Цэнтральнай Азіі выпрацаваць адзіную стратэгію па захаванні гістарычнай памяці. Адзначаецца, што спробы спрашчэння яе да нейкай агульнай парадыгмы скажаюць рэальную сітуацыю па той прычыне, што стаўленне да імперскага і савецкага перыядаў гісторыі ў кожнай з дзяржаў Цэнтральнай Азіі мае сваю спецыфіку.

Біяграфіі аўтараў

Вячаслаў Іванавіч Менькоўскі, Беларускі дзяржаўны ўніверсітэт, пр. Незалежнасці, 4, 220030, г. Мінск, Беларусь

доктар гістарычных навук, прафесар; прафесар кафедры гісторыі Расіі гістарычнага факультэта

Міхал Шмігель, Універсітэт Мацея Бела, вул. Народна, 12, 97401, г. Банска-Бістрыца, Славакія

кандыдат навук (гісторыя), дацэнт; дацэнт філасофскага факультэта

Ігар Любаміровіч Жарабцоў, Інстытут мовы, літаратуры і гісторыі Комі навуковага цэнтра Уральскага аддзялення РАН, вул. Камуністычная, 26, 167982, г. Сыктыўкар, Расія

доктар гістарычных навук; дырэктар

Літаратура

  1. Usmanova A. The debats on post-socialism and the politics of knowledge in the space of the plural «post’s». Russian Sociological Review. 2020;19(3):44–69. Russian. DOI: 10.17323/1728-192x-2020-3-44-69.
  2. Glebov S, editor-compiler. Region v istorii imperii. Istoricheskie esse o Sibiri [Region in the history of the empire: historical essays on Siberia] [Internet]. Moscow: Novoe izdatel’stvo; 2013 [cited 2023 May 12]. Available from: https://flibusta.club/b/389267/read. Russian.
  3. Repina LP. History of the regions, or «Historian’s territory» after spatial turn. Dialogue with Time. 2020;69:5–16. Russian.
  4. Lebedeva ML. Aspects of understanding of the term «region»: political and historical transformation. Vestnik of the Mari State University. Chapter «History. Law». 2018;4(2):30–37. Russian. DOI: 10.30914/2411-3522-2018-4-2-30-37.
  5. Pro A. Dvenadtsat’ urokov po istorii [Twelve history lessons]. Moscow: Russian State University for the Humanities; 2000. 336 p. Russian.
  6. Kazarinova DB, Dunamalyan NA. Trajectories of development of post-Soviet identities: approaches, models, trends. Political Science. 2022;1:52–79. Russian.
  7. Boltunova EV, Boyarchenkov VV, Sannderlend V. Regiony Rossiiskoi imperii: identichnost’, reprezentatsiya, (na)znachenie [Regions of the Russian Empire: identity, representation, (appointment) meaning] [Internet]. Moscow: Novoe literaturnoe obozrenie; 2021. [cited 2023 May 12]. Available from: https://flibusta.club/b/648243/read. Russian.
  8. Pashkovsky PI. The problem of interpreting of the concept «post-Soviet space». Scientific Notes of Crimea Federal V. I. Vernadsky University. Philosophy. Political science. Cultural studies. 2015;1(67);4:41–48. Russian.
  9. Halid A. Sozdanie Uzbekistana: natsiya, imperiya i revolyutsiya v rannesovetskii period [The making of Uzbekistan: nation, empire, and revolution in the early Soviet period] [Internet]. Tver’yanovich K, Rudakova A, translators. Saint Petersburg: Bibliorossika; 2022 [cited 2023 May 12]. Available from: https://flibusta.club/b/692625/read/. Russian.
  10. Skhimmel’pennink van der Oie D. Russkii orientalizm. Aziya v rossiiskom soznanii ot epokhi Petra Velikogo do Beloi emigratsii [Russian orientalism. Asia in the Russian mind from Peter the Great to the White emigration]. Moscow: ROSSPEN; 2019. 285 p. Russian.
  11. Kirchanov MV. [Politicisation of historical knowledge and nationalism in transitive societies (problems and contradictions)]. Society: Politics, Economics, Law. 2014;3:8–12. Russian.
  12. Skakov AYu. [Trial history textbooks for Russian language classes in secondary schools in Turkmenistan]. Istoricheskaya ekspertiza. 2016;1:110–120. Russian.
  13. Hirsh F. Imperiya natsii: etnograficheskoe znanie i formirovanie Sovetskogo Soyuza [Empire of nations: ethnographic knowledge and the making of the Soviet Union] [Internet]. Ibatullin R, translator. Moscow: Novoe literaturnoe obozrenie; 2022 [cited 2023 May 12]. Available from: https://djvu.online/file/X5SvCOZ4CIlJF. Russian.
  14. Letnyakov DE. Nation-building: identity policies in post-Soviet states. Mir Rossii. 2016;25(2):144–167. Russian.
  15. Novikova LG. [Soviet national policy in the assessments of three Western historians]. Otechestvennaya istoriya. 2006;4:140–145. Russian.
  16. D’yakova N. [Territories of the post-Soviet republics: from history to the present]. Rossiya i novye gosudarstva Evrazii. 2011;2:51–73. Russian.
  17. Frants VA. The potential of the soft power of historical memory in the mutual rapprochement of residents of the Central Asian countries and Russians. Scientific Journal «Discourse-P». 2020;3(40):54–73. Russian. DOI: 10.24411/1817-9568-2020-10304.
  18. Kirchanov MV. [Historical science in political debates and national building (post-Soviet experience)]. Istoricheskaya i sotsial’no-obrazovatel’naya mysl’. 2013;(21):46–53. Russian.
  19. Plotnikov DS. Construction the past of Central Asia in the context of building relations with Russia at the present stage. Bulletin of Perm University. Political Science. 2016;2:156–167. Russian.
Апублікавана
2023-11-11
Ключавыя словы: Цэнтральная Азія, Рэспубліка Казахстан, Кыргызская Рэспубліка, Рэспубліка Таджыкістан, Туркменістан, Рэспубліка Узбекістан, савецкае мінулае, посткаланіяльны дыскурс, нацыябудаўніцтва
Як цытаваць
Менькоўскі В. І., Шмігель М., Жарабцоў І. Л. Цэнтральная Азія як гістарычны рэгіён // Часопіс Беларускага дзяржаўнага ўніверсітэта. Гісторыя. 2023. 4. С. 54-62.