Исследование литературы с доминантным документальным началом в белорусском литературоведении: развитие традиции

  • Ольга Николаевна Губская Белорусский государственный экономический университет, пр. Партизанский, 26, 220070, г. Минск, Беларусь

Аннотация

Освещается актуальная для современного отечественного литературоведения проблема изучения литературы с доминантным документальным началом. Анализируется развитие белорусской научной традиции исследования этого вопроса. Творчество А. М. Адамовича обозначается в качестве стартовой позиции для рассмотрения документа как основополагающего элемента литературного произведения. Отмечается, что М. И. Мушинский, Л. Я. Гаранин и Д. Я. Бугаёв, одними из первых заинтересовавшиеся проблемой фактографизма в литературе, пришли к выводу о том, что в произведении с доминантным документальным началом документ должен выступать концептуальным ядром, предметом исследования. Следующее поколение ученых представляют Л. Д. Синькова, Г. К. Тычко и А. И. Бельский. Вопрос о нормализации категориального аппарата, который следует применять при проведении подобных исследований, затронула Г. К. Тычко. В качестве критерия измерения степени художественности или документальности произведения Л. Д. Синькова предложила использовать уровень проявления и характер акцентирования фактографической основы, что приводит к делению документально-художественной прозы на прозу фикшен, в которой доминирует художественный вымысел и допускаются имитация, мистификация фактов, и прозу нон-фикшен, в которой преобладает фактографическая основа. Исследовательское внимание акцентируется не только на установлении наличия или отсутствия фактографизма в произведении, но и на определении роли автора, который сознательно выделяет либо игнорирует фактографизм. Предлагается дальнейшее развитие этой концепции. Литературное произведение воспринимается как акт коммуникации и анализируется с помощью инструментов нарратологии. Среди произведений с акцентированной фактографической основой выделяются проза эгодокумента (нарратив с доминантным авторским я) и литература факта, или проза голосов (нарратив с доминантным коллективным многоголосием).

Биография автора

Ольга Николаевна Губская, Белорусский государственный экономический университет, пр. Партизанский, 26, 220070, г. Минск, Беларусь

кандидат филологических наук, доцент; заведующий кафедрой белорусского и русского языков факультета международных бизнес-коммуникаций

Литература

  1. Stral’cova VM. Shljah da sjabe: suchasnaja awtabijagrafichnaja proza jak mastackaja sistjema [The way to yourself: modern autobiographical prose as an artistic system]. Mіnsk: Belaruskaja navuka; 2002. 112 р. Belarusian.
  2. Bagaradava TM. Pamjac’ sjerca: jevaljucyja wvasablennja vaennaj tjemy pis’mennikami – vetjeranami i svedkami Vjalikaj Ajchynnaj vajny w belaruskaj apovesci (1980–1990-ja gg.) [The memory of the heart: the evolution of the embodiment of the military theme by veteran writers and witnesses of the Great Patriotic War in the Belarusian story (1980–1990)]. Navapolack: Euphrosyne Polotskaya State University of Polotsk; 2022. 160 р. Belarusian.
  3. Traccjak ZI. Pajetyka amerykanskaj i belaruskaj prozy pra Pershuju susvetnuju vajnu (na pryklade tvoraw Je. Hjemingujeja i M. Garjeckaga) [The poetics of American and Belarusian prose about the First World War (following the example of the works of E. Hemingway and M. Goretsky)]. Navapolack: Euphrosyne Polotskaya State University of Polotsk; 2015. 200 р. Belarusian.
  4. Novik HYu. Non-fiction on the boundary of XX–XXI centuries: theoretical aspect. Journal of the Belarusian State University. Philology. 2017;1:17–23. Belarusian.
  5. Bazhok ІA. Genesis of essay genre in Belarus. Proceedings of Francisk Scorina Gomel State University. 2013;1:79–82. Belarusian.
  6. Tarasava TM. [The confessional manner of autobiographical prose in identifying existential human problems]. Vesnik of Brest University. Series 2, Literary Studies. Linguistics. 2008;2:3–11. Belarusian.
  7. Sivakova NA. [The specifics of the evolution of nonfiction in the twentieth century]. Vesnik Mazyrskaga dzjarzhawnaga pedagagichnaga wniversitjeta imja I. P. Shamjakina. 2014;3:139–143. Russian.
  8. Bugajow DJa. Zhyccjom iduchy: z gistoryi belaruskaj litaratury i litaraturnaj krytyki [Living life: from the history of Belarusian literature and literary criticism]. Minsk: Belarusian State University; 2013. 303 р. Belarusian.
  9. Garanin LYa. [About Mushinsky. From unpublished memoirs]. In: Vasilevich AA, Mushynskaja TM, compilers. Zastaecca svjatlo: uspaminy pra Mihasja Mushynskaga [The light remains: memories of Mikhail Mushinsky]. Mіnsk: Kovcheg; 2021. p. 156–160. Russian.
  10. Mushynski MI. Svajmu chasu i vechnasci [To his time and eternity]. Mushynskaja TF, Mushynskaja TM, compilers; Saverchanka IV, editor. Mіnsk: Belaruskaja navuka; 2021. 480 p. Belarusian.
  11. Mikheev MYu. Dnevnik kak ego-tekst (Rossiya, XIX–XX) [Diary as an ego-text (Russia, 19th‒20th)]. Moscow:Vodolei publishers; 2007. 264 p. Russian.
  12. Bart R. Rolan Bart o Rolane Barte [Roland Barthes about Roland Barthes]. Zenkin S, translator. Moscow: Stalker; 2002. 288 p. Russian.
  13. Bel’skі AІ. [The role of I. Shamyakin’s diaries in understanding his personality and creativity]. In: Shamjakina TI, editor. Ivan Shamjakin – pis’mennik, akadjemik, gramadski dzejach: da 100-goddzja z dnja naradzhjennja narodnaga pis’mennika Belarusi Ivana Shamjakina. Matjeryjaly adkrytaga navukova-praktychnaga seminara; 18 ljutaga 2021 g.; Minsk, Belarus’ [Ivan Shamyakin – writer, academician, public figure: to the 100th anniversary of the birth of the people’s writer of Belarus Ivan Shamyakin. Proceedings of the open scientific and practical seminar; 2021 February 18; Minsk, Belarus]. Mіnsk: Belarusian State University; 2021. p. 42–54. Belarusian.
  14. Tychko GK. Documentality and its variations in modern Belarusian prose. In: Samusevich VM, editor. Stylistyka: mova, mawlenne i tjekst. Matjeryjaly V Mizhnarodnaj navukova-praktychnaj kanferjencyi, prysvechanaj 100-goddzju zasluzhanaga rabotnika adukacyi Rjespubliki Belarus’ doktara filalagichnyh navuk, prafesara M. Ja. Cikockaga; 23–24 ljutaga 2022 g.; Minsk, Belarus’ [Stylistics: language, speech and text. Proceedings of the 5th International scientific and practical conference dedicated to the 100th anniversary of the honored worker of education of the Republic of Belarus doctor of philological sciences, full professor M. Ya. Tikotski; 2022 February 23–24; Minsk, Belarus]. Mіnsk: Belarusian State University; 2022. p. 264–268. Belarusian.
  15. Sin’kova LD. Belaruskaja «zvyshlitaratura» [Belarusian «superliterature»]. Minsk: Knigazbor; 2019. 224 р. Belarusian.
  16. Gubskaya ON. The literature of fact and ego-document as two independent phenomena in Belarusian literature. Minsk State Linguistic University Bulletin. Series 1, Philology. 2022;1(part 1);104–112. Russian.
  17. Gubskaya VM. The role of fact in a literary work from the point of view of communication theory. Vesci BDPU. Seryja 1, Pedagogika. Psihalogija. Filalogija. 2022;1;120–124. Belarusian.
  18. Andrajuk SA, Bawtrjel’ IG, Garjelik LM, Kljabanaw DF, Lapata-Zagorski AM, Pysko NM, et al. Suchasnaja litaratura: kaardynaty idjejna-mastackaga poshuku [Modern literature: coordinates of ideological and artistic search]. Stral’cova VM, editor. Minsk: Belaruskaja navuka; 2008. 286 p. Belarusian.
Опубликован
2023-06-25
Ключевые слова: факт, фактографизм, нарратология, наррация, форма коммуникации, эгодокумент, литература факта
Как цитировать
Губская О. Н. Исследование литературы с доминантным документальным началом в белорусском литературоведении: развитие традиции // Журнал Белорусского государственного университета. Филология. 2023. 2. СС. 30-37.