Даследаванне літаратуры з дамінантным дакументальным пачаткам у беларускім літаратуразнаўстве: развіццё традыцыі

  • Вольга Мікалаеўна Губская Беларускі дзяржаўны эканамічны ўніверсітэт, пр. Партызанскі, 26, 220070, г. Мінск, Беларусь

Анатацыя

Асвятляецца актуальная для сучаснага беларускага літаратуразнаўства праблема вывучэння літаратуры з дамінантным дакументальным пачаткам. Аналізуецца развіццё беларускай навуковай традыцыі даследавання гэтага пытання. Творчасць А. М. Адамовіча пазначаецца ў якасці стартавай пазіцыі для разгляду дакумента як асноўнага элемента літаратурнага твора. Адзначаецца, што М. І. Мушынскі, Л. Я. Гаранін і Д. Я. Бугаёў, якія аднымі з першых зацікавіліся праблемай фактаграфізму ў літаратуры, прыйшлі да высновы аб тым, што ў літаратурным творы з дамінантным дакументальным пачаткам дакумент павінен выступаць канцэптуальным ядром, прадметам даследавання. Наступнае пакаленне навукоўцаў складаюць Л. Д. Сінькова, Г. К. Тычко і А. І. Бельскі. Пытанне аб нармалізацыі катэгарыяльнага апарату, які варта прымяняць пры правядзенні падобных даследаванняў, закранула Г. К. Тычко. У якасці крытэрыяў вымярэння ступені мастацкасці ці дакументальнасці твора Л. Д. Сінькова прапанавала выкарыстоўваць узровень праяўлення і характар акцэнтавання фактаграфічнай асновы, што прыводзіць да дзялення дакументальна-мастацкай прозы на прозу фікшн, у якой дамінуе мастацкі вымысел і дапускаюцца імітацыя, містыфікацыя фактаў, і прозу нон-фікшн, у якой пераважае фактаграфічная аснова. Даследчыцкая ўвага акцэнтуецца не толькі на вызначэнні наяўнасці ці адсутнасці фактаграфізму ў творы, але і на акрэсленні ролі аўтара, які свядома вылучае або ігнаруе фактаграфізм. Прапануецца далейшае разгортванне гэтай канцэпцыі. Літаратурны твор успрымаецца як адна з форм сучаснай камунікацыі і аналізуецца з дапамогай інструментаў нараталогіі. Сярод твораў з акцэнтаванай фактаграфічнай асновай вылучаюцца проза эгадакумента (наратыў з дамінантным аўтарскім я) і літаратура факта, або проза галасоў (наратыў з дамінантным калектыўным шматгалоссем).

Біяграфія аўтара

Вольга Мікалаеўна Губская, Беларускі дзяржаўны эканамічны ўніверсітэт, пр. Партызанскі, 26, 220070, г. Мінск, Беларусь

кандыдат філалагічных навук, дацэнт, загадчык кафедры беларускай і рускай моў факультэта міжнародных бізнес-камунікацый

Літаратура

  1. Stral’cova VM. Shljah da sjabe: suchasnaja awtabijagrafichnaja proza jak mastackaja sistjema [The way to yourself: modern autobiographical prose as an artistic system]. Mіnsk: Belaruskaja navuka; 2002. 112 р. Belarusian.
  2. Bagaradava TM. Pamjac’ sjerca: jevaljucyja wvasablennja vaennaj tjemy pis’mennikami – vetjeranami i svedkami Vjalikaj Ajchynnaj vajny w belaruskaj apovesci (1980–1990-ja gg.) [The memory of the heart: the evolution of the embodiment of the military theme by veteran writers and witnesses of the Great Patriotic War in the Belarusian story (1980–1990)]. Navapolack: Euphrosyne Polotskaya State University of Polotsk; 2022. 160 р. Belarusian.
  3. Traccjak ZI. Pajetyka amerykanskaj i belaruskaj prozy pra Pershuju susvetnuju vajnu (na pryklade tvoraw Je. Hjemingujeja i M. Garjeckaga) [The poetics of American and Belarusian prose about the First World War (following the example of the works of E. Hemingway and M. Goretsky)]. Navapolack: Euphrosyne Polotskaya State University of Polotsk; 2015. 200 р. Belarusian.
  4. Novik HYu. Non-fiction on the boundary of XX–XXI centuries: theoretical aspect. Journal of the Belarusian State University. Philology. 2017;1:17–23. Belarusian.
  5. Bazhok ІA. Genesis of essay genre in Belarus. Proceedings of Francisk Scorina Gomel State University. 2013;1:79–82. Belarusian.
  6. Tarasava TM. [The confessional manner of autobiographical prose in identifying existential human problems]. Vesnik of Brest University. Series 2, Literary Studies. Linguistics. 2008;2:3–11. Belarusian.
  7. Sivakova NA. [The specifics of the evolution of nonfiction in the twentieth century]. Vesnik Mazyrskaga dzjarzhawnaga pedagagichnaga wniversitjeta imja I. P. Shamjakina. 2014;3:139–143. Russian.
  8. Bugajow DJa. Zhyccjom iduchy: z gistoryi belaruskaj litaratury i litaraturnaj krytyki [Living life: from the history of Belarusian literature and literary criticism]. Minsk: Belarusian State University; 2013. 303 р. Belarusian.
  9. Garanin LYa. [About Mushinsky. From unpublished memoirs]. In: Vasilevich AA, Mushynskaja TM, compilers. Zastaecca svjatlo: uspaminy pra Mihasja Mushynskaga [The light remains: memories of Mikhail Mushinsky]. Mіnsk: Kovcheg; 2021. p. 156–160. Russian.
  10. Mushynski MI. Svajmu chasu i vechnasci [To his time and eternity]. Mushynskaja TF, Mushynskaja TM, compilers; Saverchanka IV, editor. Mіnsk: Belaruskaja navuka; 2021. 480 p. Belarusian.
  11. Mikheev MYu. Dnevnik kak ego-tekst (Rossiya, XIX–XX) [Diary as an ego-text (Russia, 19th‒20th)]. Moscow:Vodolei publishers; 2007. 264 p. Russian.
  12. Bart R. Rolan Bart o Rolane Barte [Roland Barthes about Roland Barthes]. Zenkin S, translator. Moscow: Stalker; 2002. 288 p. Russian.
  13. Bel’skі AІ. [The role of I. Shamyakin’s diaries in understanding his personality and creativity]. In: Shamjakina TI, editor. Ivan Shamjakin – pis’mennik, akadjemik, gramadski dzejach: da 100-goddzja z dnja naradzhjennja narodnaga pis’mennika Belarusi Ivana Shamjakina. Matjeryjaly adkrytaga navukova-praktychnaga seminara; 18 ljutaga 2021 g.; Minsk, Belarus’ [Ivan Shamyakin – writer, academician, public figure: to the 100th anniversary of the birth of the people’s writer of Belarus Ivan Shamyakin. Proceedings of the open scientific and practical seminar; 2021 February 18; Minsk, Belarus]. Mіnsk: Belarusian State University; 2021. p. 42–54. Belarusian.
  14. Tychko GK. Documentality and its variations in modern Belarusian prose. In: Samusevich VM, editor. Stylistyka: mova, mawlenne i tjekst. Matjeryjaly V Mizhnarodnaj navukova-praktychnaj kanferjencyi, prysvechanaj 100-goddzju zasluzhanaga rabotnika adukacyi Rjespubliki Belarus’ doktara filalagichnyh navuk, prafesara M. Ja. Cikockaga; 23–24 ljutaga 2022 g.; Minsk, Belarus’ [Stylistics: language, speech and text. Proceedings of the 5th International scientific and practical conference dedicated to the 100th anniversary of the honored worker of education of the Republic of Belarus doctor of philological sciences, full professor M. Ya. Tikotski; 2022 February 23–24; Minsk, Belarus]. Mіnsk: Belarusian State University; 2022. p. 264–268. Belarusian.
  15. Sin’kova LD. Belaruskaja «zvyshlitaratura» [Belarusian «superliterature»]. Minsk: Knigazbor; 2019. 224 р. Belarusian.
  16. Gubskaya ON. The literature of fact and ego-document as two independent phenomena in Belarusian literature. Minsk State Linguistic University Bulletin. Series 1, Philology. 2022;1(part 1);104–112. Russian.
  17. Gubskaya VM. The role of fact in a literary work from the point of view of communication theory. Vesci BDPU. Seryja 1, Pedagogika. Psihalogija. Filalogija. 2022;1;120–124. Belarusian.
  18. Andrajuk SA, Bawtrjel’ IG, Garjelik LM, Kljabanaw DF, Lapata-Zagorski AM, Pysko NM, et al. Suchasnaja litaratura: kaardynaty idjejna-mastackaga poshuku [Modern literature: coordinates of ideological and artistic search]. Stral’cova VM, editor. Minsk: Belaruskaja navuka; 2008. 286 p. Belarusian.
Апублікавана
2023-06-25
Ключавыя словы: факт, фактаграфізм, нараталогія, нарацыя, форма камунікацыі, эгадакумент, літаратура факта
Як цытаваць
Губская В. М. Даследаванне літаратуры з дамінантным дакументальным пачаткам у беларускім літаратуразнаўстве: развіццё традыцыі // Часопіс Беларускага дзяржаўнага ўніверсітэта. Філалогія. 2023. 2. С. 30-37.
Выпуск
№ 2 (2023): Часопіс Беларускага дзяржаўнага ўніверсітэта. Філалогія
Падзел
Літаратуразнаўства

Copyright (с) 2023 Часопіс Беларускага дзяржаўнага ўніверсітэта. Філалогія

Ліцэнзія Creative Commons

Гэты прадукт даступны па ліцэнзіі Creative Commons «Attribution-NonCommercial» («Атрыбуцыя — Некамерцыйнае выкарыстанне») 4.0 Сусветная.

Аўтары, публікуюцца ў дадзеным часопісе, згаджаюцца з наступным:

  1. Аўтары захоўваюць за сабой аўтарскія правы на працу і прадастаўляюць часопісу права першай публікацыі працы на ўмовах ліцэнзіі Creative Commons Attribution-NonCommercial. 4.0 International (CC BY-NC 4.0).
  2. Аўтары захоўваюць права заключаць асобныя кантрактныя дамоўленасці, якія тычацца неэксклюзіўнага распаўсюджвання версіі працы ў апублікаваным тут выглядзе (напрыклад, размяшчэнне яе ў інстытуцкім сховішчы, публікацыю ў кнізе) са спасылкай на яе арыгінальную публікацыю ў гэтым часопісе.
  3. Аўтары маюць права размяшчаць іх працу ў інтэрнэце (напрыклад, у інстытуцкім сховішчы або на персанальным сайце) да пачатку і падчас працэсу разгляду яе дадзеным часопісам, паколькi гэта можа прывесці да прадуктыўнага абмеркавання і большай колькасці спасылак на дадзеную працу. (Гл. The Effect of Open Access).