Аб словаўтваральным патэнцыяле нявытворных абстрактных назоўнікаў (тэматычнае поле «Духоўны свет чалавека: свядомасць, мараль, пачуцці»)

  • Ду Цзюань Беларускi дзяржаўны ўнiверсiтэт, пр. Незалежнасцi, 4, 220030, г. Мiнск, Беларусь

Анатацыя

Прадстаўлены вынікі даследавання словаўтваральнага патэнцыялу невытворных абстрактных назоўнікаў, якія адносяцца да тэматычнага поля «духоўны свет чалавека: свядомасць, мараль, пачуцці». Ахарактарызаваны структурна-семантычныя асаблівасці словаўтваральных гнёздаў назоўнікаў гэтай групы. Выяўлены некаторыя заканамернасці ў праяўленні дэрывацыйнай актыўнасці дадзенай групы субстантыўнай лексікі. Амаль усе канцэптуальна значныя лексемы, звязаныя ў свядомасці рускага чалавека з уяўленнямі аб духоўнасці, маральнасці і маральных каштоўнасцях, маюць дастаткова высокі словаўтваральны патэнцыял і рэалізуюць яго ў розных напрамках. Найбольш важнай у працэсе выяўлення дэрывацыйна актыўных або дэрывацыйна пасіўных лексем з’яўляецца 1-я ступень словавытворнасці. На 1-й ступені дэрывацыі абстрактнае значэнне лексемы– вяршыні гнязда або канкрэтызуецца пры ўтварэнні субстантыўных лексем са значэннем асобы, або ўскладняецца мутацыйнымі словаўтваральнымі значэннямі пры ўтварэнні атрыбутыўных і дзеяслоўных лексем, або мадыфікуецца з дапамогай дэмінутываў. Чым больш актыўна пашыраецца словаўтваральнае гняздо па гарызанталі, тым больш вытворных лексем канцэнтруецца на 2-й і 3-й ступенях дэрывацыі, тым больш вузкім становіцца кола новаўтварэнняў з мутацыйным словаўтваральным значэннем. У сваю чаргу, колькасць слоў-траспазітаў расце, а сфера лексічнай дэрывацыі запаўняецца ў асноўным лексемамі з мадыфікацыйным словаўтваральным значэннем за кошт вар’іравання спосабу прадстаўлення дзеяслоўнага дзеяння, а таксама за кошт утварэння назоўнікаў са словаўтваральнымі значэннямі асобы жаночага полу або адсутнасці таго (процілегласці таму), што названа ўтваральным словам.

Біяграфія аўтара

Ду Цзюань, Беларускi дзяржаўны ўнiверсiтэт, пр. Незалежнасцi, 4, 220030, г. Мiнск, Беларусь

аспірантка кафедры рускай мовы філалагічнага факультэта. Навуковы кіраўнік – доктор філалагічных навук, прафесар Т. М. Валынец

Літаратура

  1. Svechkaryova JV. About the word derivational positional as a linguistic category. Tomsk State University Journal. 2007;300-3: 15–16. Russian.
  2. Vasilyeva EV. Derivational potential, or word-formation possibilities of a word: problem of defining the term. Nauchnyi dialog. 2017;12:21–34. DOI: 10.24224/2227-1295-2017-12-21-34. Russian.
  3. Leonovich VL. [Formal-quantitative parameter for describing the word-building potential of variable adjectives in Russian lan¬guage]. In: Rovdo IS, editor. Russkii yazyk: sistema i funktsionirovanie (k 95-letiyu BGU, k 50-letiyu kafedry russkogo yazyka, 90-letiyu professora P. P. Shuby). Materialy VII Mezhdunarodnoi nauchnoi konferentsii; 18–19 oktyaybrya 2016 g.; Minsk, Belarus’ [Russian language: system and functioning (to the 95th anniversary of BSU, to the 50th anniversary of the department of the Russian language, to the 90th anniversary of professor P. P. Shuba). Proceedings of the 7th International scientific conference; 2016 October 18–19; Minsk, Belarus]. Minsk: Belarusian State University; 2016. p. 137–141. Russian.
  4. Tozik VV. [Word-building potential of color adjectives in the Russian and Belarusian languages]. In: Nikitevich AV, editor. Slovoobrazovanie i nominativnaya derivatsiya v slavyanskikh yazykakh. Materialy XVII Mezhdunarodnoi nauchnoi konferentsii; 14–15 aprelya 2000 g.; Grodno, Belarus’ [Word formation and nominative derivation in Slavic languages. Proceedings of the 17th International scientific conference; 2000 April 14–15; Grodno, Belarus]. Grodno: Yanka Kupala State University of Grodno; 2000. p. 140–143. Russian.
  5. Belyakova GV. Derivational potential of the suffixial locative nouns’ word-formation category in modern Russian. Izvestia: Herzen University Journal of Humanities & Sciences. 2007;8(41):15–25. Russian.
  6. Shvedova NYu, editor. Russkii semanticheskii slovar’. Tom 3. Imena sushchestvitel’nye s abstraktnym znacheniem. Bytie. Ma¬teriya, prostranstvo, vremya. Svyazi, otnosheniya, zavisimosti. Dukhovnyi mir. Sostoyanie prirody, cheloveka. Obshchestvo [Russian semantic dictionary. Volume 3. Nouns with an abstract meaning. Being. Matter, space, time. Connections, relationships, dependencies. Spiritual world. The state of nature, man. Society]. Moscow: Azbukovnik; 2003. 720 p. Russian.
  7. Moiseev AI. [Word-building chain as a kind of word-building paradigm]. In: Lykov AG, editor. Russkaya slovoobrazova¬tel’naya sintagmatika i paradigmatika [Russian word-formation syntagmatics and paradigmatics]. Krasnodar: Kuban State University; 1991. p. 84–91. Russian.
  8. Tikhonov AN. Slovoobrazovatel’nyi slovar’ russkogo yazyka [Derivative dictionary of the Russian language]. Moscow: Russkii yazyk; 1990. 2 volumes. Russian.
  9. Evgen’eva AP, editor. Slovar’ russkogo yazyka [Dictionary of the Russian language]. Moscow: Russkii yazyk; 1981–1984. 4 volumes. Russian.
  10. Shvedova NYu, editor. Russkaya grammatika. Tom 1. Fonetika. Fonologiya. Udarenie. Intonatsiya. Slovoobrazovanie. Morfologiya [Russian grammar. Volume 1. Phonetics. Phonology. stress. Intonation. Word formation. Morphology]. Moscow: Nauka; 1982. 783 p. Russian.
Апублікавана
2022-07-11
Ключавыя словы: словаўтваральны патэнцыял, словаўтваральнае гняздо, словаўтваральнае значэнне, абстрактныя назоўнікі, тэматычнае поле
Як цытаваць
Ду Цзюань. Аб словаўтваральным патэнцыяле нявытворных абстрактных назоўнікаў (тэматычнае поле «Духоўны свет чалавека: свядомасць, мараль, пачуцці») // Часопіс Беларускага дзяржаўнага ўніверсітэта. Філалогія. 2022. 2. С. 77-89.
Выпуск
№ 2 (2022): Часопіс Беларускага дзяржаўнага ўніверсітэта. Філалогія
Падзел
Мовазнаўства

Copyright (с) 2022 Часопіс Беларускага дзяржаўнага ўніверсітэта. Філалогія

Ліцэнзія Creative Commons

Гэты прадукт даступны па ліцэнзіі Creative Commons «Attribution-NonCommercial» («Атрыбуцыя — Некамерцыйнае выкарыстанне») 4.0 Сусветная.

Аўтары, публікуюцца ў дадзеным часопісе, згаджаюцца з наступным:

  1. Аўтары захоўваюць за сабой аўтарскія правы на працу і прадастаўляюць часопісу права першай публікацыі працы на ўмовах ліцэнзіі Creative Commons Attribution-NonCommercial. 4.0 International (CC BY-NC 4.0).
  2. Аўтары захоўваюць права заключаць асобныя кантрактныя дамоўленасці, якія тычацца неэксклюзіўнага распаўсюджвання версіі працы ў апублікаваным тут выглядзе (напрыклад, размяшчэнне яе ў інстытуцкім сховішчы, публікацыю ў кнізе) са спасылкай на яе арыгінальную публікацыю ў гэтым часопісе.
  3. Аўтары маюць права размяшчаць іх працу ў інтэрнэце (напрыклад, у інстытуцкім сховішчы або на персанальным сайце) да пачатку і падчас працэсу разгляду яе дадзеным часопісам, паколькi гэта можа прывесці да прадуктыўнага абмеркавання і большай колькасці спасылак на дадзеную працу. (Гл. The Effect of Open Access).