Да праблемы семантычнай дыферэнцыяцыі абазначэнняў эпісталярных тэкстаў у старажытнарускіх і старарускіх пісьмовых помніках: грэцызмы грамота, епистолия, хартия, харатия
Анатацыя
Устаноўлены сэнсавыя адрозненні паміж лексіка-семантычнымі варыянтамі слоў грамота, епистолия, хартия, харатия, аб’яднанымі значэннем ‘эпісталярны тэкст’, у старажытнарускай і старарускай мовах. Для аналізу семантыкі выбраны найстаражытнейшыя грэчаскія запазычанні і вытворныя ад лексемы грамота намінацыі грамотица і грамотка. Даказана, што абазначэнні, за выключэннем слоў хартия, харатия, не выступалі сінонімамідублетамі на розных гістарычных этапах. У старажытнарускай мове гэтыя грэцызмы былі шматзначнымі, у прыватнасці яны маглі называць як эпісталярны тэкст, так і афіцыйны дакумент, што з’яўляецца адным з фактараў, якія абумоўліваюць праблему адрознівання актавых і эпісталярных крыніц. У старарускай мове лексема грамота называла два тыпы крыніц, яе функцыянаванне не было абмежавана рамкамі кніжнай культуры, намінацыя (адзіная з прааналізаваных) стала базай для ўтварэння іншых жанравых абазначэнняў. Лексема грамота і вытворнае ад яе слова грамотка не ўжываліся для абазначэння прыватных духоўных пасланняў, у адрозненне ад намінацый хартия і епистолия. У грэцызма епистолия, які меў наяўны кніжны характар на працягу ўсяго выбранага перыяду, адзначаны самы шырокі семантычны дыяпазон, пры гэтым у старарускай мове слова практычна цалкам страціла значэнне ‘дакумент’. У лексемы хартия ў старарускай мове, наадварот, у пасіўныя моўныя веды сышло эпісталярнае значэнне. Усе прааналізаваныя грэцызмы выкарыстоўваліся ў апавядальных тэкстах у адносінах да тыпу ліста, што не ўдакладняецца па змесце, гэта значыць пры абазначэнні сітуацыі эпісталярнага дыялогу ўвогуле.
Літаратура
- Smetanin VA. [New in the development of ideas about epistolography]. Antichnaya drevnost’ i srednie veka. 1980;17:5–18. Russian.
- Gritskevich VP, Kaun SB, Khodin SN. Teoriya i istoriya istochnikovedeniya [Theory and history of source studies]. Minsk: Belarusian State University; 2000; 221 p. Russian.
- Danilevskii IN, Kabanov VV, Medushevskaya OM, Rumyantseva MF. Istochnikovedenie: teoriya, istoriya, metod. Istochniki rossiiskoi istorii [Source study: theory, history, method. Sources of Russian history]. Moscow: Russian State University for the Humanities; 1998. 702 p. Russian.
- Krychko VP. [Epistolary genre and oratorical prose in Old Belarusian literature of the 12th–13th centuries]. In: Khaustovich M, editor. Pracy kafedry gistoryi belaruskae litaratury Beldzjarzhuniversitjeta. Vypusk trjeci [Works of the department of the history of Belarusian literature of the Belarusian State University. Issue three]. Minsk: Belarusian State University; 2002. p. 26–37. Belarusian.
- Milić D, Đekić D. Methods of written communication in Medieval Serbia based on the life of Saint Sava written by Domentian. Media Studies and Applied Ethics. 2022;III(2):75–85. DOI: 10.46630/msae.2.2022.06.
- Schulte R, von Tippelskirch X, editors. Reading, interpreting and historicizing: letters as historical sources [Internet]. Fiesole: European University Institute; 2004 [cited 2023 February 3]. 202 p. Available from: http://hdl.handle.net/1814/2600.
- Nikitina OV. Word «gramota» and its history in the Russian language. Vestnik Chuvashskogo gosudarstvennogo pedagogicheskogo universiteta im. I. Ya. Yakovleva. 2013;1(part 1):147–155. Russian.
- L’vov AS. [Toward the history of the word «gramota» in Old Russian writing]. In: Zhukovskaya LP, Tarabasova NI, editors. Issledovaniya istochnikov po istorii russkogo yazyka i pis’mennosti [Studies of sources on the history of the Russian language and writing]. Moscow: Nauka; 1966. p. 88–103. Russian.
- Pichkhadze AA. Perevodcheskaya deyatel’nost’ v domongol’skoi Rusi: lingvisticheskii aspekt [Translation activity in Pre-Mongol Rus: linguistic aspect]. Moscow: Rukopisnye pamyatniki Drevnei Rusi; 2011. 403 p. Russian.
- Zoltan A. Interslavica. Issledovaniya po mezhslavyanskim yazykovym i kul’turnym kontaktam [Interslavica. Studies on interSlavic linguistic and cultural contacts]. Moscow: Indrik; 2014. 222 p. Russian.
- Demin AS. O drevnerusskom literaturnom tvorchestve: opyt tipologii s XI po seredinu XVIII vv. ot Ilariona do Lomonosova [On Old Russian literary work: an experience of typology from the 11th to the middle of the 18th centuries from Hilarion to Lomonosov]. Moscow: Language of Slavic culture; 2003. 760 p. Russian.
- Artamonova MV. Definitions of stable coordinating binomials in the Old Russian text. Yaroslavl Pedagogical Bulletin. The Humanities. 2012;1:214–217. Russian.
Copyright (с) 2023 Часопіс Беларускага дзяржаўнага ўніверсітэта. Філалогія
Гэты прадукт даступны па ліцэнзіі Creative Commons «Attribution-NonCommercial» («Атрыбуцыя — Некамерцыйнае выкарыстанне») 4.0 Сусветная.
Аўтары, публікуюцца ў дадзеным часопісе, згаджаюцца з наступным:
- Аўтары захоўваюць за сабой аўтарскія правы на працу і прадастаўляюць часопісу права першай публікацыі працы на ўмовах ліцэнзіі Creative Commons Attribution-NonCommercial. 4.0 International (CC BY-NC 4.0).
- Аўтары захоўваюць права заключаць асобныя кантрактныя дамоўленасці, якія тычацца неэксклюзіўнага распаўсюджвання версіі працы ў апублікаваным тут выглядзе (напрыклад, размяшчэнне яе ў інстытуцкім сховішчы, публікацыю ў кнізе) са спасылкай на яе арыгінальную публікацыю ў гэтым часопісе.
- Аўтары маюць права размяшчаць іх працу ў інтэрнэце (напрыклад, у інстытуцкім сховішчы або на персанальным сайце) да пачатку і падчас працэсу разгляду яе дадзеным часопісам, паколькi гэта можа прывесці да прадуктыўнага абмеркавання і большай колькасці спасылак на дадзеную працу. (Гл. The Effect of Open Access).
