Праблема тыпалогіі шкляных вырабаў Новага часу (па матэрыялах археалагічных даследаванняў на тэрыторыі паўночнай і цэнтральнай Беларусі)

  • Паліна Сяргееўна Курловіч-Бяляўская Інстытут гісторыі Нацыянальнай акадэміі навук Беларусі, вул. Акадэмічная, 1, 220072, г. Мінск, Беларусь

Анатацыя

Даследуецца праблема тыпалогіі шкляных вырабаў XVI–XIX стст. па матэрыялах, выяўленых падчас археалагічных раскопак на тэрыторыі паўночнай і цэнтральнай Беларусі. У якасці галоўных крытэрыяў тыпалогіі прапанавана выкарыстоўваць прызначэнне артэфактаў і асаблівасці іх эвалюцыі. Вылучаюцца віды і тыпы вырабаў на падставе іх марфалогіі і тэхналогіі вытворчасці. Зроблена выснова пра тое, што колер шкла і дэкор посуду залежалі найперш ад рэгіянальных асаблівасцей і эстэтычных патрабаванняў спажыўцоў. Сцвярджаецца, што пры характарыстыцы шкляных вырабаў неабходна выкарыстоўваць стандартызаваную тэрміналогію. Адзначана, што істотнай праблемай пры аналізе артэфактаў з’яўляецца іх захаванасць (фрагментаванасць і схільнасць да ірыдызацыі). Паказана, што асартымент шкляных вырабаў Новага часу з тэрыторыі паўночнай і цэнтральнай Беларусі прадстаўлены чатырма асноўнымі катэгорыямі: тарны і сталовы посуд (для захоўвання, транспарціроўкі і падачы вадкасцей), аптэчныя і лабараторныя пасудзіны (для вырабу і захоўвання хімічных рэчываў), побытавыя вырабы (для штодзённых патрэб), інтэр’ернае шкло (для афармлення інтэр’ера). Вызначаны асноўныя тыпы шклянога посуду і іх храналогія.

Біяграфія аўтара

Паліна Сяргееўна Курловіч-Бяляўская, Інстытут гісторыі Нацыянальнай акадэміі навук Беларусі, вул. Акадэмічная, 1, 220072, г. Мінск, Беларусь

навуковы супрацоўнік аддзела захавання і выкарыстання археалагічнай спадчыны

Літаратура

  1. Levko O. N. Vitebsk XIV–XVIII vv.: stratigrafiya, khronologiya, sotsial’no-istoricheskaya topografiya i tekhnologiya proizvodstv. Minsk, 1984 (in Russ.).
  2. Sobal’ V. E., Yanitskaya M. M. Shkljany posud Minska ХІІ–ХІХ stst. [Glassware from Minsk in ХІІ–ХІХ centuries]. Pomniki starazhytnabelaruskaj kul’tury: novyja adkrycci. Minsk, 1984. P. 83–91 (in Belarus.).
  3. Duk D. U. Polack XVI–XVIII stagoddzjaw: narysy tapagrafii, gistoryi matjeryjal’naj kul’tury i arganizacyi zhyccjovaj prastory nasel’nictva belaruskaga gorada. Navapolack, 2007 (in Belarus.).
  4. Markovich L. G. Glass artifacts from excavations of Shklov Castle and Shklov Town. Vestnik Polotskogo gos. univ. Ser. A : Gumanit. nauki. Istoriya. 2007. No. 7. P. 32–37 (in Russ.).
  5. Ciepiela-Kubalska S. Szklanice fletowate ze Starego Miasta w Warszawie (XIV/XV – 1 ćwierci XVII wieku) [Flet vessels from Warszawa Old Town (XIV/XV – 1 quarter XVII century)]. Acta Universitatis Nicolai Copernici. Nauki Humanistyczno- Spoleczne. 1991. Vol. 223 : Archeologia XIX. Archeologia szkła 5. P. 25– 42 (in Pol.).
  6. Simkute I. Glass Bottles from the 16th Century to the 19th Century in the Old Town of Klaipeda: Data from Archaeological Excavations. Archaeologia Baltica. Klaipeda, 2011. Vol. 16 : Settlements and Towns. P. 152–167.
  7. Buben’ko T. S. Glassware from Vitebsk Inn in XVII–XVIII centuries (typology and chronology). Materials on the archaeology of Belarus. Minsk, 2012. Vol. 23 : The archaeological investigations on the territory of Belarus in 2009 –2010. P. 135–148 (in Russ.).
  8. Veksler A. G., Lihter Y. A. Pozdnesrednevekovoe steklo iz raskopok poslednikh let v Moskve [Late medieval glass from last years’ excavations in Moscow]. Trudy VI Miezhdunarodnogo Kongressa slavjanskoi arheologii : in 5 vol. Moscow, 1997. Vol. 2 : Slavyanskii srednevekovyi gorod. P. 46–58 (in Russ.).
  9. Kurlovich-Bialiauskaya P. Pressed flasks in the end of ХІХ – first half XX centuries (based on the materials from Orsha). Drevnosti Sredne-Zapadnoi Rossii i sopredelnykh territorii : materialy ХХХІ Mezhdunar. stud. arkheol.-etnogr. konf. Bryansk, 2015. P. 11–22 (in Belarus.).
  10. Ciepiela S. Wyroby szklane od poł. XIII do poł. XVII w. Polskie szkło do połowy XIX wieku. Wrocław ; Warszawa ; Kraków ; Gdańsk ; Łodź, 1987. S. 70 –79 (in Pol.).
  11. Ciepiela-Kubalska S. New Time Glassware from the archeological research of Marketplace in Warszawa Old Town. Acta Universitatis Nicolai Copernici. Nauki Humanistyczno-Spoleczne. Archeologia. Torun, 2005. Vol. 29 (370) : Archeologia XXIX. Archeologia szkła 9. P. 189 –232 (in Pol.).
  12. Buben’ko T. S. Excavations of Posad in feudal Vitebsk. In: Arheologicheskije otkrytiya 1982 goda. Moscow, 1984. P. 348–349 (in Russ.).
  13. Dungworth D. Three and a Half Centuries of Bottle Manufacture. Ind. Archaeol. Rev. 2012. Vol. 34, No. 1. P. 37–50.
  14. Ljawko V. M. Shkljany posud. Asartyment, typalogija, hranalogija. Inshyja vyraby. Arhealogija Belarusi : in 4 vol. Mіnsk, 2001. Vol. 4 : Pomnіkі XIV–XVIII stst. P. 352–355 (in Belarus.).
  15. Dal’ V. I. Tolkovyi slovar’ zhivago velikoruskago yazyka : in 4 vol. Saint Petersburg ; Moscow, 1880 –1882. Vol. 4 : R – Izhitsa. 1882 (in Russ.).
  16. Dal’ V. I. Tolkovyi slovar’ zhivago velikoruskago yazyka : in 4 vol. Saint Petersburg ; Moscow, 1880 –1882. Vol. 2 : I – O. 1881 (in Russ.).
  17. Garas M., Karwowska H. Wyroby Szklane. Założenie Rezydencjonalne Sapiehów w Dubnie. Białystok, 2013. S. 257–286 (in Pol.).
  18. Hanko O. V. Gutne sklo XVII–XVIII stolit’ z Poltavy [Free-blown glass in XVII–XVIII centuries from Poltava]. Arheologichnyj litopis Livoberezhnoj Ukrainy. 2001. No. 2. P. 125–127 (in Ukrainian).
  19. Zayats Yu. A. Zaslavl’ v epokhu feodalizma. Minsk, 1995 (in Russ.).
  20. Nawracki M. Late medieval and New Time glass from the territory of Crusaders’ castle in Torun. Acta Universitatis Nicolai Copernici. Nauki Humanistyczno-Spoleczne. Archeologia. Torun, 1999. Vol. 27 (333) : Archeologia XVII. Archeologia szkła 8. P. 53–132 (in Pol.).
  21. Prusicka-Kolcon E. Bell-shaped glass beakers from Zamoscie since the end of XVI for the end of XVII centuries. Archeologia Polski Srodkowowschodniej. Lublin, 2000. Vol. 5. P. 230 –239 (in Pol.).
Апублікавана
2017-03-30
Ключавыя словы: археалогія Новага часу, шкляныя вырабы, тыпалогія, мануфактурная вытворчасць, матэрыяльная культура
Арганізацыі, якія падтрымліваюць Аўтар выказвае шчырую падзяку В. М. Ляўко, Т. С. Бубенька, Д. У. Дуку, А. А. Салаўёву, С. В. Тарасаву, В. Е. Собалю, П. А. Русаву, Э. М. Загарульскаму за магчымасць карыстацца іх матэрыяламі для правядзення даследавання.
Як цытаваць
Курловіч-Бяляўская П. С. Праблема тыпалогіі шкляных вырабаў Новага часу (па матэрыялах археалагічных даследаванняў на тэрыторыі паўночнай і цэнтральнай Беларусі) // Часопіс Беларускага дзяржаўнага ўніверсітэта. Гісторыя. 2017. 1. С. 109-119.