«Наменклатурны эмбрыён»: зараджэнне савецкай наменклатурнай сістэмы ў ССРБ – БССР (1920–1924)

  • Сяргей Аляксандравіч Елізараў Гомельскі дзяржаўны тэхнічны ўніверсітэт імя П. В. Сухога, пр. Кастрычніка, 48, 246746, г. Гомель, Беларусь https://orcid.org/0000-0002-7015-3702
DOI:: https://doi.org/10.33581/2520-6338-2020-3-34-43

Анатацыя

Разглядаецца працэс зараджэння ў 1920–1924 гг. наменклатурнай сістэмы ў Савецкай Беларусі як іманентнага феномена савецкай мадэлі мадэрнізацыі грамадства з уласцівай ёй манапалізацыяй уладных паўнамоцтваў камуністычнай партыі, якая правіць аднаасобна. Больш дэталёва гэтыя пытанні вывучаны ў дачыненні да органаў дзяржаўнай улады і кіравання, дзе ў найбольш відавочным выглядзе рэалізаваўся наменклатурны прынцып падмены выбараў прызначэнствам. Партыйная наменклатура, з аднаго боку, зʼяўлялася лагічным параджэннем гэтай мадэлі, з другога – дазволіла ёй не толькі захоўвацца працяглы час, але і з рознай ступенню эфектыўнасці вырашаць стратэгічныя і тактычныя задачы развіцця. Зроблен вывад, што да канца 1924 г. былі створаны ўсе асноўныя перадумовы для арганізацыйнага афармлення класічнай савецкай наменклатурнай сістэмы. Па-першае, у гэты перыяд замацоўваецца прынцып манаполіі бальшавіцкай партыі ў вызначэнні кадравага складу органаў дзяржаўнай улады і кіравання, уключаючы выбарныя пасады. Па-другое, адбываецца фарміраванне сістэмы органаў уліку і размеркавання ўсіх партыйных кадраў і фактычнае распаўсюджванне механізма кадравага рэгулявання на ўсе структуры ўлады. Па-трэцяе, вызначаецца пералік пасад, якія з пункта гледжання вышэйшага партыйна-савецкага кіраўніцтва даюць магчымасць кіравання ўсімі сферамі жыцця грамадства і кантролю за імі ў руху да сацыялістычнага ідэалу.

Біяграфія аўтара

Сяргей Аляксандравіч Елізараў, Гомельскі дзяржаўны тэхнічны ўніверсітэт імя П. В. Сухога, пр. Кастрычніка, 48, 246746, г. Гомель, Беларусь

доктар гістарычных навук, прафесар; прафесар кафедры сацыяльна-гуманітарных і прававых дысцыплін гуманітарна-эканамічнага факультэта

Літаратура

  1. Djilas M. Litso totalitarizma [The face of totalitarianism]. Shchetinin PA, Polak EA, Kirillova OA, translators. Moscow: Novosti; 1992. 543 p. Russian.
  2. Voslenskii MS. Nomenklatura. Gospodstvuyushchii klass Sovetskogo Soyuza [Nomenclature. The ruling class of the Soviet Union]. Moscow: Sovetskaya Rossiya; 1991. 623 p. Co-published by the MP «Oktyabr’». Russian.
  3. Dzhavlanov OT, Mikheev VA. Nomenklatura: evolyutsiya otbora. Istoriko-politologicheskii analiz [Nomenclature: evolution of selection. Historical and political analysis]. Moscow: Luch; 1993. 138 p. Russian.
  4. Korzhikhina TP, Figatner YuYu. [Soviet nomenclature: formation, mechanisms of action]. Voprosy istorii. 1993;7:25–38. Russian.
  5. Nefedov VN. Nomenklatura imperii: issledovanie krizisa [The nomenclature of the empire: a study of the crisis]. Nizhny Novgorod: Izdatel’stvo Volgo-Vyatskogo kadrovogo tsentra; 1994. 81 p. Russian.
  6. Gimpel’son EG. Formirovanie sovetskoi politicheskoi sistemy, 1917–1923 gg. [Formation of the Soviet political system, 1917–1923]. Moscow: Nauka; 1995. 229 p. Russian.
  7. Sviridenko YuP, Pashin VP. Kommunisticheskaya nomenklatura: istoki, sushchnost’, soderzhanie [Communist nomenclature: origins, essence, content]. Moscow: GASBU; 1995. 172 p. Russian.
  8. Mokhov VP. Elitizm i istoriya: problemy izucheniya sovetskikh regional’nykh elit [The elitism and history: the problem of study of Soviet regional elites]. Perm: Izdatel’stvo Permskogo gosudarstvennogo tekhnicheskogo universiteta; 2000. 204 p. Russian.
  9. Gimpel’son EG. Sovetskie upravlentsy, 20-e gody. Rukovodyashchie kadry gosudarstvennogo apparata SSSR [Soviet managers, 20s. Leading personnel of the state apparatus of the USSR]. Moscow: Institut rossiiskoi istorii RAN; 2001. 225 p. Russian.
  10. Pavlova IA. Mekhanizm vlasti i stroitel’stvo stalinskogo sotsializma [The mechanism of power and the construction of Stalinist socialism]. Novosibirsk: Publishing house of the Siberian Branch of the Russian Academy of Sciences; 2001. 460 p. Russian.
  11. Pashin VP, Bogdanov SV, Zyuban OP. Partiinaya nomenklatura v SSSR (1917–1930-e gody): zarozhdenie, razvitie, bezrazdel’noe mogushchestvo [The party nomenclature in the Soviet Union (1917–1930s): birth, development, undivided power]. Belgorod: Belgorodskaya oblastnaya tipografiya; 2004. 243 p. Russian.
  12. Gaman-Golutvina OV. Politicheskie elity Rossii. Vekhi istoricheskoi evolyutsii [Political elites of Russia. Milestones of historical evolution]. Moscow: ROSSPEN; 2006. 446 p. Russian.
  13. Chistikov AN. Partiino-gosudarstvennaya byurokratiya Severo-zapada Sovetskoi Rossii 1920-kh godov [The party-state bureaucracy of the North-West of Soviet Russia in the 1920s]. Saint Petersburg: Evropeiskii Dom; 2007. 294 p. Russian.
  14. Vorobey AP. The main trends of forming the system of executives in the 1920s. Vestnik Severnogo (Arkticheskogo) federal’nogo universiteta. Seriya: Gumanitarnye i sotsial’nye nauki. 2012;2:5–11. Russian.
  15. Konovalov AB. Partiinaya nomenklatura Sibiri v sisteme regional’noi vlasti (1945–1991) [Party nomenclature of Siberia in the system of regional power (1945–1991)]. Kemerovo: Kuzbassvuzizdat; 2006. 635 p. Russian.
  16. Zelenov MV. [Formation of the apparatus of the Central Committee and the institute of the secretary of the Central Committee of the RSDLP(b) – RCP(b) in 1917–1922]. In: Uchenye zapiski. Tom 7 [Scientific notes. Volume 7]. Nizhny Novgorod: Izdatel’stvo Volgo-Vyatskoi akademii gosudarstvennoi sluzhby; 2007. p. 105–115. Russian.
  17. Karelin EG. Regional’nyi mekhanizm vlasti i upravleniya Zapadnoi oblasti Sovetskoi Rossii (1917–1937 gg.) [Regional mechanism of power and management of the Western region of Soviet Russia (1917–1937)]. Moscow: ROSSPEN; 2014. 422 p. Russian.
  18. Tufanov EV. Kadry regional’nykh upravlentsev v 1920–1930-e gody: stanovlenie i funktsionirovanie (na materialakh Severnogo Kavkaza) [Cadres of regional managers in the 1920s and 1930s: formation and functioning (based on the materials of the North Caucasus)]. Stavropol: TESERA; 2018. 206 p. Russian.
  19. Tucker RC. Political culture and leadership in Soviet Russia: from Lenin to Gorbachev. Brighton: Wheatsheaf Books; 1987. X, 214 p.
  20. Lane D, editor. Elites and political power in the USSA. Hampshire: Edward Elgar; 1988. 299 p.
  21. Brown A, editor. Political leadership in the Soviet Union. Basingstoke: Macmillan; 1989. XI, 245 p.
  22. Kascjuk MP. Bal’shavickaja sistjema wlady na Belarusi [The bolshevik system of state power in Belarus]. Minsk: Jekaperspektyva; 2000. 307 p. Belarusian.
  23. Prot’ko TS. Stanovlenie sovetskoi totalitarnoi sistemy v Belarusi (1917–1941 gg.) [Formation of the Soviet totalitarian system in Belarus (1917–1941)]. Minsk: Tesei; 2002. 688 p. Russian.
Апублікавана
2020-07-31
Ключавыя словы: Савецкая Беларусь, наменклатура, камуністычная партыя, партыйныя камітэты, органы ўлады і кіравання, кадравая палітыка, партыйны ўлік, размеркавальная праца
Як цытаваць
Елізараў С. А. «Наменклатурны эмбрыён»: зараджэнне савецкай наменклатурнай сістэмы ў ССРБ – БССР (1920–1924) // Часопіс Беларускага дзяржаўнага ўніверсітэта. Гісторыя. 2020. 3. С. 34-43.
Выпуск
№ 3 (2020): Часопіс Беларускага дзяржаўнага ўніверсітэта. Гісторыя
Падзел
Гісторыя Беларусі

Copyright (с) 2020 Часопіс Беларускага дзяржаўнага ўніверсітэта. Гісторыя

Ліцэнзія Creative Commons

Гэты прадукт даступны па ліцэнзіі Creative Commons «Attribution-NonCommercial» («Атрыбуцыя — Некамерцыйнае выкарыстанне») 4.0 Сусветная.

Аўтары, якія публікуюцца ў гэтым часопісе, пагаджаюцца з наступным:

 

1. Аўтары захоўваюць за сабой аўтарскія правы на работу і перадаюць часопісу права першай публікацыі работы на ўмовах ліцэнзіі Creative Commons Attribution-NonCommercial. 4.0 International (CC BY-NC 4.0).

2. Аўтары захоўваюць права заключаць асобныя кантрактныя дамоўленасці, звязаныя з неэксклюзіўным распаўсюджаннем версіі работы ў апублікаваным тут выглядзе (напрыклад, размяшчэнне яе ў інстытуцкім сховішчы, публікацыя ў кнізе) са спасылкай на яе арыгінальную публікацыю ў гэтым часопісе.

3. Аўтары маюць права размяшчаць сваю работу ў інтэрнэце (напрыклад, у інстытуцкім сховішчы або на персанальным сайце) да і ў час працэсу разгляду яе гэтым часопісам, паколькі гэта можа прывесці да прадуктыўнага абмеркавання і большай колькасці спасылак на дадзеную работу. (Гл. The Effect of Open Access).