Этнічная палітыка ў дачыненні да немцаў у перыяд іх стыхійнага высялення ў 1945 г. у дзяржаўнай палітыцы памяці Чэшскай Рэспублікі
Анатацыя
У артыкуле разглядаюцца накірункі дзяржаўнай палітыкі памяці ў Чэшскай рэспубліцы, якія тычацца праблемы прызнання і асэнсавання сюжэтаў гвалту з боку чэхаў над нямецкім насельніцтвам у 1945 г. і наступнага чэшска-нямецкага прымірэння, што стала важным фактарам мірнага і прадукцыйнага ўзаемадзеяння Чэхіі і Германіі ў аб'яднанай Еўропе. Прыняцце новай перспектывы гістарычнай памяці на этапе постсацыялістычнай трансфармацыі было абумоўлена, перш за ўсе, ініцыятывамі чэшскіх гісторыкаў і грамадскіх дзеячаў па вывучэнні праблемы гвалту на завяршальным этапе Другой сусветнай вайны і наступнага высялення немцаў, што, у сваю чаргу, знайшло адлюстраванне ў афіцыйнай пазіцыі прэзідэнтаў Чэшскай рэспублікі В. Гавла і В. Клаўса падчас падпісання чэшска-нямецкіх пагадненняў і дэкларацый, што дазволіла элімінаваць канфлікты ўспрымання супольнага траўматычнага мінулага ў цяперашніх пакаленняў чэхаў і немцаў. Памяць пра гвалт над нямецкамоўнымі грамадзянамі Чэхаславакіі транслюецца як праз фарміраванне месцаў памяці (помнікі, мастацкія фільмы), так і ў рамках лакальных грамадскіх ініцыятыў. Разгляд ініцыятыў па ўшанаванні ахвяр Брненскага марша смерці, прадпрыняты ў завяршальнай частцы артыкула, паказвае супярэчлівы характар прымірэння ў дачыненні памяці пра пасляваенны гвалт у сучасным чэшскім грамадстве.
Літаратура
- Sal’kov AP. Natsional’no-territorial’nye konflikty v Tsentral’no-Vostochnoi Evrope vo vneshnei politike SSSR (1938–1949 gg.) [National-territorial conflicts in Central and Eastern Europe in the foreign policy of the USSR (1938–1949)]. Minsk: Belarusian State University; 2019. 740 p. Russian.
- Houžvička V. Návraty sudetské otázky. Praha: Karolinum; 2005. 546 s.
- Staněk T, von Arburg A. Organizované divoké odsuny? Úloha ústředních státních orgánů při provádění «evakuace» německého obyvatelstva (květen až září 1945). Soudobé dějiny. 2006;3–4:321–376.
- Pavlíček V, Dejmek J, Weigl J. Benešovy dekrety: sborník textů. Bažantová I, Loužek M, redaktoři. Praha: Centrum pro ekonomiku a politiku; 2002. 183 s.
- Mar’ina VV. [Eviction of Germans from Czechoslovakia]. In: Mar’ina VV, editor. Natsional’naya politika v stranakh formiruyushchegosya sovetskogo bloka, 1944–1948 [National policy in the countries of the emerging Soviet bloc, 1944–1948]. Moscow: Nauka; 2004. p. 153–210. (XX vek v dokumentakh i issledovaniyakh). Russian.
- Mar’ina VV. [Eviction of Germans from Czechoslovakia: internationalization and implementation of the idea. 1944–1946]. Slavyanovedenie. 2003;3:18–45. Russian.
- Mar’ina VV. [Eviction of Germans from Czechoslovakia: the birth and modification of the idea. 1939–1943]. . 2003;1:18–42. Russian.
- Kretinin SV. [Mass evictions and «expulsions» of Germans from the countries of Central and Eastern Europe in 1945–1949: current approaches and the current state of discussions]. In: Ablazhei NN, Blyum A, editors. Migratsionnye posledstviya Vtoroi mirovoi voiny: etnicheskie deportatsii v SSSR i stranakh Vostochnoi Evropy. Vypusk 1 [Migration consequences of World War II: ethnic deportations in the USSR and Eastern Europe. Issue 1]. Novosibirsk: Nauka; 2012. р. 45–56. Russian.
- Kretinin SV. Sudetskie nemtsy: narod bez rodiny. 1918–1945 gg. [Sudeten Germans: a people without a homeland. 1918–1945]. Voronezh: Izdatel’stvo Voronezhskogo gosudarstvennogo universiteta; 2000. 320 p. Russian.
- Brandes D, Sundhaussen H, Troebst S, Kaiserová K, Ruchniewicz K, Myeshkov D, Editoren. Lexikon der Vertreibungen. Deportation, Zwangsaussiedlung und ethnische Säuberung im Europa des 20. Jahrhunderts. Wien: Böhlau Verlag; 2010. 801 S. Russian edition: Brandes D, Sundhaussen H, Troebst S, Kaiserová K, Ruchniewicz K, Myeshkov D, editors. Entsiklopediya izgnanii. Deportatsiya, prinuditel’noe vyselenie i etnicheskaya chistka v Evrope v XX veke. Pantina LYu, translator. Moscow: ROSSPEN; 2013. 727 p.
- Frommer B. National cleansing: retribution against Nazi collaborators in postwar Czechoslovakia. Cambridge: Cambridge University Press; 2005. 387 p.
- Paul E. Lidice – Brno – Ústí nad Labem: místa českého a německého utrpení. Praha: Institut pro středoevropskou kulturu a politiku; 1990. 15 s.
- Kučera J. Odsunové ztráty sudetoněmeckého obyvatelstva. Problémy jejich přesného vyčíslení. Praha: Federální ministerstvo zahraničních věcí; 1992. 57 s.
- Hertl H, Pillwein E, Schneider H, Ziegler KW. Němci ven! Die Deutschen raus! Brněnský pochod smrti 1945: dokumentace. Praha: Dauphin; 2001. 277 s.
- Havel J, Kaiser V, Pustejovsky O. Stalo se v Ústí nad Labem 31. července 1945. Ústí nad Labem: Město Ústí nad Labem; 2005. 91 s.
- Staněk T. Perzekuce 1945: perzekuce tzv. státně nespolehlivého obyvatelstva v českých zemích (mimo tábory a věznice) v květnu – srpnu 1945. Praha: Institut pro středoevropskou kulturu a politiku; 1996. 231 s.
- Staněk T. Poválečné excesy v českých zemích v roce 1945 a jejich vyšetřování. Praha: Ústav pro soudobé dějiny AV ČR; 2005. 366 s.
- von Arburg A, Staněk T, redaktoři. Vysídlení Němců a proměny českého pohraničí 1945–1951: dokumenty z českých archivů. Díl I. Češi a Němci do roku 1945: úvod k edici. Ve Středoklukách: Zdeněk Susa; 2010. 373 s.
- von Arburg A, Staněk T, redaktoři. Vysídlení Němců a proměny českého pohraničí 1945–1951: dokumenty z českých archivů. Díl II. Svazek 1. Duben – srpen/září 1945: «Divoký odsun» a počátky osídlování. Ve Středoklukách: Zdeněk Susa; 2011. 957 s.
- von Arburg A, Staněk T, redaktoři. Vysídlení Němců a proměny českého pohraničí 1945–1951: dokumenty z českých archivů. Díl II. Svazek 3. Akty hromadného násilí v roce 1945 a jejich vyšetřování. Ve Středoklukách: Zdeněk Susa; 2010. 329 s.
- Kossert A. Chladná vlast: historie odsunutých Němců po roce 1945. Brno: Host; 2011. 473 s.
- Glassheim E. Očista československého pohraničí: migrace, životní prostředí a zdraví v bývalých Sudetech. Praha: Academia; 2019. 406 s.
- Brummer A, Konečný M. Brno účtující: průvodce městem v letech 1945–1946. Brno: Host; 2017. 158 s.
- Padevět J. Krvavé finále: jaro 1945 v českých zemích. Praha: Academia; 2015. 684 s.
- Padevět J. Krvavé léto 1945: poválečné násilí v českých zemích. Praha: Academia; 2016. 692 s.
- Mrňka J. Limity lidskosti: politika a sociální praxe kolektivního násilí v českých zemích 1944–1946. Praha: ÚSTR; 2019. 344 s.
- Kunštát M, redaktor. Česko-německé vztahy po pádu železné opony: dokumentace k česko-německým vztahům 1989–1997. Praha: Rada pro mezinárodní vztahy; 1997. 72 s.
- Domnitz C. Zápas o Benešovy dekrety před vstupem do Evropské unie: diskuse v Evropském parlamentu a v Poslanecké sněmovně Parlamentu ČR v letech 2002–2003. Praha: Dokořán; 2007. 157 s.
- Blaive M, Mink G, redaktoři. Benešovy dekrety: budoucnost Evropy a vyrovnávání se s minulostí. Praha: CEFRES; 2003. 123 s.
- Klaus V. Pokusy o návrat minulosti pokraču. In: Klaus V, Weigl J, Jindrák R, Pavlíček V, Valenta A, Dejmek J, et al. Česko-německá deklarace: dvacet let poté. Praha: Institut Václava Klause; 2017. s. 11–16.
- Novotný L. Deklarace zklidnila česko-německé vztahy. In: Klaus V, Weigl J, Jindrák R, Pavlíček V, Valenta A, Dejmek J, et al. Česko-německá deklarace: dvacet let poté. Praha: Institut Václava Klause; 2017. s. 71–83.
- Komu patří omluva? Historická pravda o poválečných událostech: sborník přednášek ze stejnojmenné konference pořádané ve středu 25. května 2016 v Brně. Brno: Občanský a odborný výbor Brno, z. s.; 2016. 150 s.
Copyright (с) 2020 Часопіс Беларускага дзяржаўнага ўніверсітэта. Гісторыя
Гэты прадукт даступны па ліцэнзіі Creative Commons «Attribution-NonCommercial» («Атрыбуцыя — Некамерцыйнае выкарыстанне») 4.0 Сусветная.
Аўтары, якія публікуюцца ў гэтым часопісе, пагаджаюцца з наступным:
1. Аўтары захоўваюць за сабой аўтарскія правы на работу і перадаюць часопісу права першай публікацыі работы на ўмовах ліцэнзіі Creative Commons Attribution-NonCommercial. 4.0 International (CC BY-NC 4.0).
2. Аўтары захоўваюць права заключаць асобныя кантрактныя дамоўленасці, звязаныя з неэксклюзіўным распаўсюджаннем версіі работы ў апублікаваным тут выглядзе (напрыклад, размяшчэнне яе ў інстытуцкім сховішчы, публікацыя ў кнізе) са спасылкай на яе арыгінальную публікацыю ў гэтым часопісе.
3. Аўтары маюць права размяшчаць сваю работу ў інтэрнэце (напрыклад, у інстытуцкім сховішчы або на персанальным сайце) да і ў час працэсу разгляду яе гэтым часопісам, паколькі гэта можа прывесці да прадуктыўнага абмеркавання і большай колькасці спасылак на дадзеную работу. (Гл. The Effect of Open Access).