Роля археалагічных даследаванняў у вывучэнні пранікнення хрысціянства ва Узбекістан

  • Бабір Валікул Эшкуватаў Нацыянальны ўніверсітэт Узбекістана імя Мірзо Улугбека, вул. Універсітэцкая, 4, 100174, г. Ташкент, Узбекістан

Анатацыя

Адзначаецца, што cагдыйская культура мае амаль двухвекавую гісторыю, аднак многія яе сюжэты застаюцца малавывучанымі, у прыватнасці распаўсюджванне хрысціянства сярод мясцовага насельніцтва. Асвятляюцца пытанні з’яўлення і распаўсюджвання хрысціянства на тэрыторыі Узбекістана. Падкрэсліваецца, што пранікненне хрысціянства ў гэты рэгіён звязана з імем апостала Фамы. Апісваецца ўплыў хрысціян на развіццё гісторыка-культурных працэсаў у Сярэдняй Азіі, а таксама ўсталяванне палітычных, рэлігійных і сацыякультурных сувязей мясцовага насельніцтва з жыхарамі Сярэдняга Усходу і Блізкага Усходу. Даследуюцца археалагічныя помнікі Узбекістана, якія сведчаць пра з’яўленне хрысціянства ў сярэднеазіяцкім грамадстве. Аналізуецца роля пісьмовых крыніц і археалагічных знаходак, якія пацвярджаюць распаўсюджанасць хрысціянства ў Самаркандзе, Харэзме, Ташкенце. На аснове праведзеных археалагічных даследаванняў паказваецца ўзаемадзеянне хрысціянскай і сагдыйскай культур, а таксама фарміраванне новай сінкрэтычнай культуры.

Біяграфія аўтара

Бабір Валікул Эшкуватаў , Нацыянальны ўніверсітэт Узбекістана імя Мірзо Улугбека, вул. Універсітэцкая, 4, 100174, г. Ташкент, Узбекістан

кандыдат гістарычных навук; старшы выкладчык кафедры сусветнай гісторыі гістарычнага факультэта

Літаратура

  1. Mitropolit Tashkentskii i Sredneaziatskii Vladimir (Ikim). Po stopam apostola Fomy: khristianstvo v Tsentral’noi Azii [In the footsteps of the Apostle Thomas: Christianity in Central Asia]. Moscow: M-skanrus; 2011. 752 p. Russian.
  2. Koshalenko GA, Gubaev A, Bader AN, Gaiboev VA, compilers. Drevnii Merv v svidetel’stvakh pis’mennykh istochnikov [Ancient Merv in written sources]. Ashgabat: Yurt; 1994. 160 p. Russian.
  3. Zalesskaya VN. [Syrian bronze censer from Urgut]. In: Ivanov AA, Sorokin SS, editors. Srednyaya Aziya i Iran [Central Asia and Iran]. Leningrad: Avrora; 1972. p. 57–60. Russian.
  4. Terenozhkin AI. [Sogd i Chach]. Kratkie soobshcheniya Instituta istorii material’noi kul’tury. 1950;33:152–169. Russian.
  5. Minasyants VS. [Grave stones-kayraks with crosses and Syrian inscriptions, stored in the archaeological fund of the State Museum of History of the Academy of Sciences of the Republic of Uzbekistan]. In: Piotrovskii MB, editor. Khristianskii Vostok. Seriya, posvyashchennaya izucheniyu khristianskoi kul’tury narodov Azii i Afriki. Tom 6 [The Christian East. A series dedicated to the study of the Christian culture of the peoples of Asia and Africa. Volume 6]. Moscow: Indrik; 2013. p. 615–630. Russian.
  6. Gritsina AA. [Transoxiana-Maverannahr: Christianity and Manichaeism]. In: Baipakov KM, Ternovaya GA, Kol’chenko VA, Gritsina AA, Khalilov MDzh, Alyshov NA. Religii Tsentral’noi Azii i Azerbaidzhana. Tom 4, Khristianstvo [Religions of Central Asia and Azerbaijan. Volume 4, Christianity]. Samarkand: Mitsai; 2018. p. 104–156. Russian.
  7. Nikitin AB. [Christianity in Central Asia (antiquity and the Middle Ages)]. In: Litvinskii BA, editor. Vostochnyi Turkestan i Srednyaya Aziya. Istoriya. Kul’tura. Svyazi [Eastern Turkestan and Central Asia. Story. Culture. Connections]. Moscow: Glavnaya redaktsiya vostochnoi literatury; 1984. p. 121–137. Russian.
  8. Bartol’d VV. Sochineniya. Tom 2, chast’ 2 [Essays. Volume 2, part 2]. Gafаrov BG, editor. Moscow: Nauka; 1964. [On Christianity in Turkestan in the pre-Mongol period]; p. 265–302. Russian.
  9. Buryakov YuF, Buryakova EYu. [New archaeological materials on the stratigraphy of medieval Samarkand (based on excavations of Registan Square in 1969–1971)]. Afrasiab. 1973;2:174–223. Russian.
  10. Rostovtsev OM, Ivanitskii ID. [Work in the Samarkand region]. In: Rybakov BA, editor. Arkheologicheskie otkrytiya 1976 goda [Archaeological discoveries of 1976]. Moscow: Nauka; 1977. p. 540–541. Russian.
  11. Shishkina GV. [Nestorian burial in Sogd Samarkand]. In: Zhukova LI, editor. Iz istorii drevnikh kul’tov Srednei Azii. Khristianstvo [From the history of ancient cults of Central Asia. Christianity]. Tashkent: Glavnaya redaktsiya entsiklopedii; 1994. p. 56–63. Russian.
  12. Raimkulov AA. [New archaeological materials on the history of Christianity in Central Asia]. In: Berezkin YuE, editor. [The interaction of cultures and civilisations. In honor of V. M. Masson]. Saint Petersburg: IIMK RAN; 2000. p. 232–238. Russian.
  13. Raimkulov AA. [A unique cult complex of Southern Sogd]. Istoriya material’noi kul’tury Uzbekistana. 1997;28:110–116. Russian.
  14. Obel’chenko OV. [Necropolis of ancient Merv (excavation materials of 1955)]. Trudy Yuzhno-Turkmenistanskoi arkheologo-kompleksnoi ekspeditsii. 1969;14:86–99. Russian.
  15. Al’baum LI. [Christian monuments of Turkmenistan]. In: Zhukova LI, editor. Iz istorii drevnikh kul’tov Srednei Azii. Khristianstvo [From the history of ancient cults of Central Asia. Christianity]. Tashkent: Glavnaya redaktsiya entsiklopedii; 1994. p. 34–41. Russian.
  16. Yagodin VN, Khodzhaiov TK. Nekropol’ drevnego Mizdakkhana [Necropolis of ancient Mizdakhan]. Tashkent: Fan; 1970. 255 p. Russian.
  17. Tolstov SP. [New Year’s holiday «kalandas» among Khorezm Christians at the beginning of the 11th century]. Sovetskaya etnografiya. 1946;2:87–108. Russian.
  18. Turebekov MТ. [S. P. Tolstov and some results of the Mizdakhkan settlement research]. In: Yagodin VN, editor. Tezisy dokladov Mezhdunarodnogo simpoziuma «Priaral’e na perekrestke kul’tur»; 2–4 oktyabrya 2007 g.; Nukus – Bustan – Beruni, Uzbekistan [Abstracts of the International Symposium «Aral Sea region at the crossroads of cultures»; 2007 October 2–4; Nukus – Bustan – Beruni, Uzbekistan]. Nukus: Fan; 2007. p. 55–56. Russian.
  19. Mambetullaev M. [Kuyuk-kala – the early medieval capital of Kerder]. Arkheologicheskie issledovaniya v Uzbekistane. 2013;9:89–92. Russian.
  20. Musakayeva AA. [On Nestorians in Central Asia (on numismatic data)]. In: Zhukova LI, editor. Iz istorii drevnikh kul’tov Srednei Azii. Khristianstvo [From the history of ancient cults of Central Asia. Christianity]. Tashkent: Glavnaya redaktsiya entsiklopedii; 1994. p. 42–55. Russian.
  21. Mambetullayev M. [Kerder bowl]. Istoriya material’noi kul’tury Uzbekistana. 1999;30:286–290. Russian.
  22. Tseren E. Lunnyi bog [Moon God]. Moscow: Nauka; 1976. 381 p. Russian.
  23. Tolstov SP. Po sledam drevnekhorezmiiskoi tsivilizatsii [In the footsteps of the ancient Khorezmian civilisation]. Moscow: Akademiya nauk SSSR; 1948. 328 p. Russian.
  24. Raimkulov AA. [From the history of ancient religions in the Tashkent oasis (Christianity)]. In: Salikhov ShI, editor. Stolitse Uzbekistana Tashkentu 2200 let. Materialy Mezhdunarodnoi nauchnoi konferentsii, posvyashchennoi 2200-letnemu yubileyu goroda Tashkenta; дата; Tashkent, Uzbekistan [The capital of Uzbekistan, Tashkent, is 2200 years old. Materials of the International scientific conference dedicated to the 2200th anniversary of the city of Tashkent; 2009 June 15–17; Tashkent, Uzbekistan]. Tashkent: Fan; 2009. p. 75–79. Uzbek.
  25. Bogomolov GI. [About Christianity in Chach]. In: Zhukova LI, editor. Iz istorii drevnikh kul’tov Srednei Azii. Khristianstvo [From the history of ancient cults of Central Asia. Christianity]. Tashkent: Glavnaya redaktsiya entsiklopedii; 1994. p. 71–78. Russian.
  26. Masson ME. Akhangeran. Arkheologo-topograficheskii ocherk [Ahangeran. Archaeological and topographical sketch]. Tashkent: Akademiya nauk UzSSR; 1953. 145 p. Russian.
  27. Abu Bakr Mukhammad ibn Dzhafar an-Narshakhi. Istoriya Bukhary [History of Bukhara]. Kamoliddin ShK, translator. Tashkent: Smi-asia; 2011. 600 p. Russian.
Апублікавана
2024-06-06
Ключавыя словы: хрысціянства ў Сярэдняй Азіі, раннехрысціянскія абшчыны ва Узбекістане, хрысціянская мітраполія ў Самаркандзе, сагдыйская культура, паселішча Суфіян, паселішча Афрасіаб, хрысціянскія помнікі Харэзма
Як цытаваць
Эшкуватаў Б. В. Роля археалагічных даследаванняў у вывучэнні пранікнення хрысціянства ва Узбекістан // Часопіс Беларускага дзяржаўнага ўніверсітэта. Гісторыя. 2024. 2. С. 58-67.
Выпуск
№ 2 (2024): Часопіс Беларускага дзяржаўнага ўніверсітэта. Гісторыя
Падзел
Археалогія

Copyright (с) 2024 Часопіс Беларускага дзяржаўнага ўніверсітэта. Гісторыя

Ліцэнзія Creative Commons

Гэты прадукт даступны па ліцэнзіі Creative Commons «Attribution-NonCommercial» («Атрыбуцыя — Некамерцыйнае выкарыстанне») 4.0 Сусветная.

Аўтары, якія публікуюцца ў гэтым часопісе, пагаджаюцца з наступным:

 

1. Аўтары захоўваюць за сабой аўтарскія правы на работу і перадаюць часопісу права першай публікацыі работы на ўмовах ліцэнзіі Creative Commons Attribution-NonCommercial. 4.0 International (CC BY-NC 4.0).

2. Аўтары захоўваюць права заключаць асобныя кантрактныя дамоўленасці, звязаныя з неэксклюзіўным распаўсюджаннем версіі работы ў апублікаваным тут выглядзе (напрыклад, размяшчэнне яе ў інстытуцкім сховішчы, публікацыя ў кнізе) са спасылкай на яе арыгінальную публікацыю ў гэтым часопісе.

3. Аўтары маюць права размяшчаць сваю работу ў інтэрнэце (напрыклад, у інстытуцкім сховішчы або на персанальным сайце) да і ў час працэсу разгляду яе гэтым часопісам, паколькі гэта можа прывесці да прадуктыўнага абмеркавання і большай колькасці спасылак на дадзеную работу. (Гл. The Effect of Open Access).